Државниот Архив на Македонија 2019 година, преведувал белешки на СИС-ЦИА за периодот од 1946 па до 1995 година. Но во двотомното издание недостасуваат , не се преведени белешки кои фрлаат друга светлина на настаните во и околу Македонија.



Ние од Македонскиот Информативен Центар уште кога ЦИА ја симна доверливоста 2017/8 преведовме дел од белешките но до ден денеска не најдовме издавач кој сака да ги објави!
Инаку документите, оргиналите и преводот беа објавени на форумот КОТЛЕ, но набргу после објавата форумот беше хакиран и делот со белешките не можевме да го повратиме.
Еве една белешка врзана за ВМРО, поточно за преговорите на Југославија со Ванчо Михајлов во Анкара!!

Quote:ЦЕНТРАЛНА РАЗУЗНАВАЧКА АГЕНЦИЈА
ДРЖАВА: Југославија/Бугарија
ПРЕДМЕТ: Југословенски пакт со македонското суверенистичко движење
Датум на дистрибуција: 23 јуни 1949 година
1. Официјален состанок беше одржан во Анкара, Турција, за време на месец март 1949 година помеѓу југословенски делегати и делегати на ВМРО предводени од Ванча Михајлов. Михајлов побарал и добил од југословенската делегација писмен договор според кој Југославија ќе ги насочи сите свои дипломатски акумен и активности кон формирањето на независна македонска држава. Југословенската влада се согласи да го направи секој напор кон обезбедувањето на меѓународни концесии во прилог на оваа нова држава, и да повлијае врз јавното мнение во Грција, Бугарија и Југославија во прилог на овој план. Понатаму, југословенската Влада надополнително ќе се обврзе да ја субенционира ВМРО за период од две години следствено на заклучувањето на овој договор.
2. За возврат, Михајлов делувајќи во името на ВМРО, се обврза да воздржи од било какви анти-југословенски активности, и да ја промовира агитацијата за независност помеѓу Македонците во Бугарија. ВМРО ќе се обиде да ги сврти симпатиите на Македонците во Бугарија и Грција, во прилог на Југославија.
3. Значително, договорот предвидува македонската држава да биде демократски уредена, со влада којашто нема да биде ниту про- ниту анти-комунистичка.
4. Договорот понатаму предвидува заеднички одбрамбен пакт помеѓу новата држава и Југославија. Меѓутоа, пактот ќе престане да биде на сила во моментот кога Југославија ќе се обиде да изврши притисок врз внарешната политика на Македонија. Договорот понатаму одредува дека Разузнавачката служба на ВМРО, која е активна во Руманија, Бугарија, Грција и Албанија, ќе биде ставена во услуга на Југославија. Во случај на вооружен судир, на македонските отпорнички сили ќе им бида наредено да делуваат со силите на Југославија.
5. Југословенската делегација направи обид да вметне клаузула во договорот со која македонската држава би изразила поддршка за Балкански сојуз. Меѓутоа, Внатрешната македонска револуцинерна организација одби да се завети по ова прашање, и затоа беше оставено за друга прилика.
ХХХХХХ коментар: Мислење е на изворот дека ниедна од странките не делува целосно искрено при влегувањето во овој пакт. Југославија се надева да се здобие со контрола над ВМРО, додека вториве сметаат дека им е од полза да се здобијат барем со привремена поддршка за идејата за независна Македонија додека трае судирот помеѓу Тито и Коминтерната.
ХХХХХХ коментар: За време на првата половина на 1946 година беше известено дека Михајлов загинал во судир со бугарските безбедносни сили. За време на следните две години многу ретки беа извештаите поврзани со Михајлов и ВМРО, освен тоа дека Михајлов под лажно име, наводно се криел „некаде во Австија“. Во доцна 1948 и рана 1949 година различни југословенски извори во егзил известуваа дека Михајлов влегол во Италија и сега живее во Рим. Меѓутоа, за време на истиот период имаше извештаи дека неколку години Михајлов станувал во Буенос Аирес, Аргентина, и дека неодамна му пришле југословенски про-информбировци со предлог да повлијае врз Организацијата да отпочне активен отпор против Тито а за возврат да добие независна Македонија.

Quote:Ангел Којнуџиски
Хотел де Крион
10, Плаза де ла конкорд
Парис 8
Парис, 9 мај 1949 година
Телефон Анџу 24-10
Г-дин Спенсер Феникс
Директор на финансискиот отсек
Администрација за економска соработка во Грција
Атина
Драги Спенсер,
Многу скоро после нашиот разговор за време на Вашиот престој во Париз,
верувале или не, примив писмо од лидерот на ВМРО: Ванче Михајлов, во кое тој
бара да се состанам со него. Ова писмо патувало до мене бајаги долго време
поради тоа што првично било испратено на мојата пред-воена адреса (115 авенија
Анри-Мартин) од каде што било препраќано сѐ додека да стаса до мене.
Сигурно дека ќе разберете дека искушението да се сретнам лично со Ванче
Михајлов беше преголемо да му се оддолее. Затоа му одговорив на писмото и се
согласив да се сретнеме. Согласно, се сретнавме во некое мало градче помеѓу
Рим и Винтимилиа.
Ванче Михајлов беше многу задоволен што се сретнавме. Обавивме два
разговори: првиот во траење од три часа, а вториот во траење од четири и пол
часа. Сигурно не треба да Ви потенцирам дека раговорите од ваква природа се
сериозни, деликатни, а и донекаде опасни.
Од ослободувањето, Ванче Михајлов е во бекство. Првин минал извесно
време во Германија, па потоа во Австрија, па повторно во Италија, но секогаш во
американската зона на овие држави.
Ванче Михајлов е тежок анти-комунист и е строго антисоветски настроен.
Тој отсекогаш се залагал за независна Македонија, т.е. Македонија која нема да е
под јаремот ниту на Бугарија, ниту на Грција, ниту на Југославија, а особено не под
јартемот на Русија. Ванче Михајлов е вистински Македонец, и јас само како таков
го познавам. Тој е голем идеалист, и никакви материјални ниту морални интереси
не играат улога кога е во прашање неговата политика.
Во пресрет на нашиот состанок, го замолив Михајлов црно-на-бело да ги
подготви прашањата кои би сакал да ми ги постави како и фактите со кои сака да

17
ме запознае. Согласно, тој подготвил неколку белешки, кои Ви ги доставувам
онака како што тој ми ги достави на мене. Од овие белешки Вие ќе можете сами
да судите за неговите чувства во врска со неговата матична земја, Македонија,
како и неговите мислења во однос на прашањето за создавање на независна
македонска држава.
Претходно, со Ванче Михајлов пред војната се имав сретнато на два
наврати. Мојот впечаток тогаш беше дека додека Михајлов е заинтересиран да
формира независна Македонска држава, таа држава да биде под јаремот на
Бугарија. Инаку речено, мојот впечаток беше дека Михајлов е заинтересиран да
направи некаква федерација која би ги обединила Македонија и Бугарија. Затоа,
на нашата скорешна средба го замолив да ми се изјасни по ова прашање. На
најискрен начин Михајлов ме увери дека погрешно сум ја разбрал неговата
намера. Точно е тоа дека македонскиот јазик има многу допирни точки со
бугарскиот. Точно е и тоа дека Михајлов се има здобиено и со азил во Бугарија; но
тој никогаш Бугарија не ја сметал за своја татковина; неговото срце и неговиот ум
секогаш биле во Македонија.
Предлогот на Михајлов, кој е изложен во неговите белешки, кои Ви ги
доставувам, е дека Македонија треба да е комплетно независна тампон држава,
според примерот на Швајцарија. Тоа е доказ дека тој нема желба да ја види
Македонија ниту во рамките на Бугарија, ниту на Југославија, ниту пак под јаремот
на Русија (СССР).
Планот на Ванче Михајлов е да ги обедини бугарскиот, југословенскиот и
грчкиот дел на Македонија во една независна држава, чиишто граѓани, без разлика
на нивното потекло ќе уживаат еднакви права и слободи, како што е случајот во
Швајцарија. Емигрантите би се вратиле во својата матична татковина.
Понатаму, Михајлов предлага оваа независна македонска држава да биде
ставена под контрола и управување на Организацијата на обединети народи, и на
тој начин да се саботира руската пропаганда која има за цел Македонија да ја
стави под советски јарем.
Во интерес на САД и Грција, со цел да се сопре крвопролевот во Грција,
како и за намалувањето на финансиските трошоци за САД, Михајлов исто така
предлага воспоставување на времена независна македонска држава во рамките
на Грција. Ова би било во грчкиот дел на јужна Македонија (Егејска Македонија).
На овој начин би се расчистила недовербата на македонското население во однос
на вистинските цели на западните Сили во однос на македонското прашање.
Истовремено, овој потег би ја анулирал руската пропаганда.
Се чини дека во составувањето на неговиот предлог, Михајлов е предводен
од информации кои ги има здобиено од компетентни извори, а информации кои
сугерираат дека и покрај договорите и преговорите кои се водат во текот на месец
мај, а во врска со решавање на германското прашање и конечното пронаоѓање на

18
решение за траен мир, се чини дека Русија е решена комплетно да го уништи
Тито. Според информациите со кои располага Михајлов, СССР сѐ уште се готви
да прати нови трупи на воено обучени цивили во Бугарија и Албанија, со цел оваа
маса подоцна комплетно да ги замени грчките, бугарски и албански герилци во
грчката граѓанска војна. Се чини дека ништо не може да ја разубеди Русија од
спроведување на овој план, и покрај можноста таа евентуално да мора да направи
отстапувања на Балканот, кои во секој случај би биле само привремени.
Ванче Михајлов ме потсети дека во моментов Сталин ја игра истата улога
која ја играше султанот Абдул Хамид, кој исто така ги поддржуваше Комитите;
тогаш овој дел на Балканот сеуште беше турска провинција.
Според информациите на Михајлов, Русија во моментов обучува војска од
десет илјади души; веднаш штом оваа војска ќе заврши со својата обука, таа ќе
биде испратена во Бугарија, војниците преправени како цивили. Веднаш по
нивното пристигање во Бугарија, на војниците ќе им се дадат бугарски исправи
(државјанства) и тие ќе им се придружат на бунтовниците во шумата.
Се чини, според информациите на Михајлов, дека СССР е решена на
Балканот да гледа како на своја провинција, тука вклучувајќи ја не само и Грција,
туку и Босфорскиот проток.
Мислење на Ванче Михајлов е дека со својата пропаганда во Македонија,
Русија сака да ги убеди Македонците дека тие не можат да очекуваат никаква
помош од западните Сили, чијашто цел, според Русите, е Македонија, Бугарија и
Албанија да ги направат грчка провинција, и на тој начин да ги отсечат овие земји
од Јадранот. Ова е причината зошто Михајлов се залага за формирање на тампон
држава.
Како што веќе објаснив, Михајлов инсистира дека прв чекор во овој план е
САД да ја натера Грција да го дозволи формирањето на независна држава во
Егејска Македонија, под контрола на Грција. Тој смета дека ова е најмудриот начин
да се избегнат понатамошни трошоци за САД, бидејќи нема да е потребно да
одржува таква важна организација во Грција.
Г-дин Михајлов исто така чувствува дека формирањето на оваа држава би
придонело до зближување на македонското население во Егејот: Бугарите,
Ромите, Албанците и Грците, и дека тоа ќе го освести македонското население за
потребата да ги обедини силите со цел да го заштити егејскиот брег од можна
агресија од северот.
Михајлов понатаму изјави дека формирањето на оваа независна тампон
држава би придонело и до намалување на раздорот и поделбата коишто во
моментов се присутни меѓу Грците.

Quote:19
Михајлов ме информираше дека намера на Русија (СССР н.з.) е да формира независна македонска држава
- Пирин (во регионот на Петрич, Бугарија) со цел да го придобие населението од југословенскиот дел
на Македонија, т.е. долината на Вардар. Ова е причината за поканата упатена до бугарскиот лидер за
посета на Москва. Цел на овој план е македонското населние да се охрабри сериозно да се обедини со
грчките бунтовници во нивната борба против грчката Влада, и на тој начин Бугарија да одбегне
обвиненија дека испратила војници во Грција да им се придружат на бунтовниците. Доколку Русија
успее во изведба на овој план, тогаш ќе се потврди сегашното мислење дека и покрај преговорите кои
моментално се одвиваат, граѓанската војна на Балканот ќе продолжи понатаму.

Го прашав Михајлов зошто тој и неговата организација соработувале со монархистичката Влада за време
на војната, кога цар Борис вети дека Македонија ќе ја направи независна држава. Михајлов
категорично негираше било каква соработка со цар Борис од негова страна; понатаму ми рече дека кога
цар Борис и германците предложиле тој да биде поставен на чело на независна и слободна македонска
држава обединета со Бугарија, Михајлов, не само што го одбил предлогот, тој ги советувал царот и
неговата влада и тие да ја одбијат оваа понуда, бидејќи како и да е оваа држава би била само
привремена, и би била растурена со завршувањето на војната.

Михајлов ми кажа дека тој не може да го замисли формирањето на било каква независна македонска
држава без претходна согласност од страна на САД. Михајлов многу директно ми рече дека ова тој не
го зборува оти јас сум американски државјанин, туку ми објасни дека тој нема доверба кон Англија, и
затоа што тој е убеден дека не може да се формира независна македонска држава без претходна
согласност на САД. Според Михајлов, Англија има направено многу грешки во овој дел на светот, и
дека таа сѐ уште продолжува да прави грешки тука. Според Михајлов, Англија има голема недоверба кон
словенските народи.
Михајлов вели дека оваа недоверба е неоснована, бидејќи, иако Македонците ја имаат истата вера како
Русите, тие никогаш нема да ги имаат истите принципи, и дека Македонците никогаш нема да станат
Руси, исто како и што не можат да станат Бугари или Срби. Македонците ќе си останат Македонци,
секогаш, дали во рамките на незавнисна Македонија или пак под патронат на ООН или под контрола на
грчката држава.

Михајлов ми објасни дека членството на неговата групација претежно се состои од Македонци кои
одамна станале натурализирани Американци, и од Американци од македонско потекло кои израснале во
САД. Михајлов ми рече дека тој и припаѓа на втората група.

Кога зборува за “американски” Македонци, Михајлов, секако тука мисли на анти-комунистите, бидејќи
уште од време на војната имало и извесен број на американски Македонци кои се платени од Русија и
бугарската мисија, и кои постанале Комунисти.


20
„Она што ми е на мене во срцето,“ ми изјави Михајлов, „е добробитот на мојата татковина и
благонаклоноста на САД.“

Го познавам Ванче Михајлов доволно добро за да можам да ги земам неговите изјави како вистинити и
искрени. Тој истакна дека доколку тој се залагал за некои лични интереси, тогаш ќе ја прифател
германската понуда да биде поставен на чело на независната македонска држава (под бугарски патронат
н.з.) за време на војната.

Ако се прифати неговиот предлог за тампон дражва, каде еднаквите права, слободи и привилегии за
целото население би се подразбирале, тогаш Михајлов би бил подготвен да регрутира војска од Бугари
и Румуни во јужниот дел на Македонија, и со тоа да ја унитшти работата на Болшевиците во тој дел на
светот.

Михајлов чувстува дека ова симултано би ја совладало болшевичката пропаганда во северна Македонија
кон Бугарија и југословенските територии.

Понатаму Михајлов препорача независната македонска држава, како што напоменав погоре, да биде
ставена под патронат на ООН за десет годишен период на чијшто крај би се одржал плебисцит, кој би
бил под надзор на ООН, на кој начин народот би имал можност да ги изјасни своите чувства.

Низ текот на нашите раговори, Михајлов се присети на содржината на меморандум од 1918 година до
покојниот претседател Вилсон, а од авторство на Џ. Д. Бушѐ, сега покоен. Примерок од меморандумот е
прикачен подолу, заедно со неколку кратки белешки за улогата која ја има одиграно г-дин Бушѐ во
еден друг период во однос на балканското прашање.



Меморандум до претседателот Т. В. Вилсон автор: Џ. Д. Буше

Во интерес на правдата и мирната иднина на Балканскиот полуостров, потребно е границите на
балканските држави да се совпаѓаат со етничките граници на различните националности.
Доколку се појават случаи каде што оваа раграничување не е возможно, во тие случаи да се следи
прниципот дека никој народ не смее да биде под туѓа надвласт, т.е. малцинството треба да има
автономија.
Повикувањето на овој принцип е посебно пожелно во случајот на Македонија, земајќи ги предвид
ривалските тврдења на нејзините соседи, коишто беа извор на бесконечното страдање на македонското
население низ последниов половина век. Под свое автономно управување, македонското население ќе има
прилика да си ги врви своите интереси, и на тој начин би можело да просперира, ослободено од
малтретирањата кои досега ги има претрпено.


21
Ако ја прифатиме теоријата пропагирана од Србите и Грците дека националната совест на Македонците е
„динамична“ и дека тие немаат посебна пристрасност кон било која странска пропаганда, тогаш
логичниот заклучок е дека тие треба да си се управуваат независно од друга држава, т.е. принципот
„Македонија на Македонците“ треба да се прифати. Доколку пак спротивно, навистина постојат симпатии
кон страни држави, тогаш Македоците ќе имаат можност слободно да ја изразат оваа тенденција во
согласност принципите на самоуправа и самоопределување.
Автономната македонска држава би се простирала од Шар Планина на север (српската етничка граница),
до Егејското Море на југ, од бугарската граница на исток до албанската граница на запад. Јужната
граница би се просрирала до Костурското езеро и вливот на реката Вардар, залкучно со Нигрита и
Халкидичкиот полуостров.
Би било пожелно автономната (македноска н.з.) држава во првите години од незјиното формирање да
биде ставена под привремен патронат на задолжителна сила, претпочитливо САД.
Не е неразумно да се очекува Србија и Грција да се откажат од македонската територија која што ја
имаат окупирано од 1913 година со оглед дека овие држави сега ќе се здобијат со значителни
проширувања.
Солун, којшто комерцијално е неодделив од внатрешноста, природно би станал главен град на новата
држава. Доколку сметате дека ова е невозможно, тогаш сѐ уште постои излез на морето преку Кавала.
Поднесеново предлог-решение би ја задоволило желбата за автономија на Македонија и Солун, која
надалеку се чувстува веќе подолг период, а истовремено е во согласност со Вашата државничка мудрост
која е прифатена од Сојузниците.

*******************

Господин Џ. Д. Буше

Г-дин Џејмс Д. Бушѐ беше дописник за Балканот за „Лондон Тајмс“ од 1888 до 1920 година. Како таков
тој беше сведок на четири војни на Балканот, како и на безброј востанија кои со себе ги носат сите
ужаси на војната едно по друго, во Крит, Грција, Албанија и Македонија. Никој не ја знаеше
внатрешната историја на Балканот подобро од Бушѐ. Неговото големо симпатизерство спрема грчкиот и
бугарскиот народ беше клучно за формирањето на Балканскиот сојуз против Турците во 1912 година.

Како голем експерт за Балканот, Бушѐ остана непомирен со Букурешкиот мировен договор (1913 г) со
кој Македонија остана поделена помеѓу нејзините соседи. Во писанија во „Тајмс“ како и други
периодични часописи тој постојано се молеше за праведно решение за Балканот. За време на 1919-1920
година живеејќи во Париз, Бушѐ направи големи напори да придобие поддршка за македонската кауза од
неговите пријатели и дипломати.

Quote:22
Бушѐ своите надежи за праведен и конечен мир на Балканот ги насочи пред сѐ кон американската
делегација на Париската мировна конференција и претседателот Вилсон. Бушѐ изготви меморандум до
претседателот во однос на македонска автономија (види погоре н.з.), на кој беа прикачени потписите
на број луѓе кои имаа минато некое време на Балканскиот полуостров, и кои беа запознаени со желбите
на населението. Листата на потписиниците на петицијата, меѓу другите, ги влкучува и имињата на
полковник Леон Ламуш, О’Мејли, Сер Едвард Пирс, др. Х.А. Гибонз, и г-ѓица М. Е. Дурам, сите познати
авторитети за Балканот.

Според мислењето на г-дин Михајлов, постојат две можни решенија за завршување на војната во Грција:
војна против Русија - и нејзин пораз; или неговиот план за независна Македонија.

Јас сум убеден дека Ванче Михајлов е идеалист, и поради тоа мислам дека неговите препораки треба да
се земат во сериозен предвид. Мислам дека фактот што неговиот предлог предвидува ставање на
независна македонска држава под грчки патронат е доказ за неговата добра волја, затоа што ова е прв
пат да чујам Македонец да даде ваков предлог.

*********************


На кратко, идеите на Михајлов се следниве:

Во Егејска Македонија да се формира независна македонска држава, под грчки патронат. Оваа држава да
ги гарантира еднаквите права, слободи и привилегии на сите граѓани (Македонци, Грци, Бугари,
Румуни, и др.)
Креирањето на ваква држава би ги имало следниве предности: (а) Би ја завршило граѓанската војна во
Грција;
(б) Грција би добила тампон зона од рускиот комунизам на северот;
(в) Формирањето на оваа автономна држава би ја саботирало креацијата на независна македонска држава
во бугарскиот дел на Македонија (Пирин-Петрич).
СССР има желба да формира македонска држава во Пирин со цел да го примами македонското население од
Егејска и Вардарска Македонија и ја тој начин да ја засили својата позиција во Југославија против
Тито, како и својата улога во војната во Грција.

Како Американец, и чисто од американска перспектива, мое мислење е дека предлогот на Михајлов ги
нуди следниве предности:

Ставајќи ја новата независна држава под патронат на ООН, оваа организација заедно со САД ќе имаат
одврзани раце да ја штитат Македонија, како што ќе сметаат за најдобро, од комунизмот, како и од
руските аспирации кон Егејот, Јадранот и Медитеранот.


23
* * * * * * * * *


Прашањето е сложено, но сметам дека предлогот на Михајлов е единствениот начин Русите да се
истиснат од Црното Море и Јадранот.
Меѓу последните прашања кои му ги поставив на Михајлов беа следниве: “Дали го познавате г-дин Ѓорѓи
Димитров (Г.Е.М.Е.Т.О.), Лидер на
Земјоделската партија на Бугарија, моментално во бегство во САД?”

Г-дин Михајлов ми одговори дека не се познава со лично со Ѓорѓи Димитров, но дека, секако, знае
дека тој ја претставува Земјоделската патрија во САД.

Моето следно прашање беше:

“Дали имате врска со Г-дин Ѓорѓи Димитров”?

Г-дин Михајлов ми објасни дека има врска со Димитров, но ислкучиво преку негов посредник во САД.

Моето трето прашање беше:

“Дали сте во потполна согласност со г-дин Димитров во однос на политиката кон Бугарија?”

Г-дин Михајлов ми изајви дека сѐ додека Димитров е претседател на Земјоделската партија на
Бугарија, и сѐ додека тој се придржува до антикомунистичките и антиболшевистички идеали, до тогаш
Димитров ќе ја има неговата поддршка.

************************

За крај, драги Спенсер, сакам да нагласам дека мене лично Македонија не ми е интерес, ниту пак
Бугарија, бидејќи сите мои работи во оваа држава се ликвидирани. Како што знаете, и монархистите и
комунистите во Бугарија си се почестија кога ми ги конфискуваа поседите за време на војната. Ме
уништија морално и финансиски, и со тоа ги уништија сите мои чувства кои ме врзуваа со Бугарија.
Балканското, како и македонското прашање за мене не претставуваат личен ниту материјален интерес.
Но лично чувствувам одговорност, да не се запостави нешто што може да е подобно решение за траен
мир. Истовремено се чувствувам задолжен да бидам од корист на мојата нова татковина.

Како што најавив погоре, а со цел да се избегнат било какви недоразбирања во однос на проектот на
г-дин Михајлов, ги прикачувам неговите белешки, на чија

24
основа беа водени нашите разговори. Белешките на г-дин Михајлов се автентични, какви што тој ми ги
даде.

Сакав да му пишам и на Кавендиш Канон, но, за жал, не сум во можност. Ви оставам Вам да решите дали
ќе му ја пренесете содржината на нашата комуникација. Едниствено би ве замолил доколку е можно да
одбегнете да ме споменете по име.

Сѐ наубаво, Ангел Којунџијски

Автентичноста на онаа што го пишува Кујунџиски се белешките на Михајлов кој Кујунџиски ги предал на господоинот Спенсер кој ги предал на ЦИА!

Да го пренесам овој текст ме наведе тоа што во него е наведена улогата на господинот Ангел Којнуџиски и плановите на САД и Британија кои веќе ја сваќаат опасноста од Сталиновиот комунизам и затоа се обидуваат да го стеснат просторот на влијанието на Сталин, односно комунизмот.
Овој текст дава јасна потврда дека Македонците од Егејска Македонија застанувајќи на страната на комунистичката пасртија на Грција односно зад идеите на Сталин и Тито застануваат на губитничката страна!!

Quote:Неосъществените американски планове за България след края на Втората световна война

• Даниела Горчева 12 май, 2023
  

Време за четене: 6 минути
Карта на Балканите към 1941 г. Регионът е бил важен в плановете на САЩ, Великобритания. и СССР.

---

Има вече много разсекретени документи, които се отнасят до плановете на американците и британците за България след края на Втората световна война.
Тези планове за съжаление не се осъществяват главно поради смъртта на Цар Борис III.
От съображения за сигурност (за да не изтече волно или неволно информация към Абвера или Гестапо), Цар Борис е движил всичко сам и в най-дълбока секретност.
Инфарктът му изпреварва само с няколко дни готвения през август 1943 г. завой на България и излизане от Тристранния пакт. (Виж по темата статията на Лъчезар Тошев „Неосъщественият неутрален блок“).
След неговата смърт регентите и останалите български политици са като пилци без квачка, тъй като не са свикнали да вземат самостоятелно решения и така пилеят ценно време.
Но не може да виним много строго регентите и българските политици от 1943-1944 – и не само, защото платиха със собствения си живот.
Никак не е било лесно, имало е опасност от германска окупация (както става в Унгария), не са имали контактите на Царя и освен това има прекалено много обстоятелства, които се натрупват фатално.
Разбира се, основната вина е в коварството на Сталин, подпалил ВСВ заедно със съюзника си Хитлер и завладял половин Европа след войната.
Да припомним фактите.

 Докато американците готвят присъединяването на България към Съюзниците и то без (забележете!) без никакви условия за безусловна капитулация и дори с идеята, че България непременно трябва да получи излаз на Егейско море, в това време
СССР като гръм от ясно небе обявява война на страната, която въпреки натиска на Берлин, не изпраща нито един войник на фронта срещу него.
И добавете към това безспорния факт, че съветската армия няма какво да търси в България, ако ще преследва германците.
Все пак пътят към Берлин не минава през Петрич и Малко Търново – тоест, плановете на Съветския съюз за завладяване на Европа са очевидни и никакви пропагандни клишета не могат да отменят здравата логика на фактите.



В книгата на проф. Майкъл Бол „Студената война и Балканите“ (Michael M. Boll “Cold War in the Balkans. American Foreign Policy and the Emergence of Communist Bulgaria, 1943 – 1947”. The University Press of Kentucky, Lexington, 1984 ), има сведения, отнасящи се до опитите за откъсване на България от съюза й с Германия, които водят началото си още от 1943 г.
В началото на 1943 година ген. Уилям Донован запознава президента Рузвелт с плана за излизане на България от Оста.
Този план е задействан много деликатно от самия цар Борис чрез Кьосеиванов в Швейцария, Рене Шарон и Алън Дълес и от американците чрез Анжело Куюмджийски (Проектът К).
Рузвелт дава разрешение планът да се задвижи.
Тук ще цитирам откъси от книгата на проф. Бол, базирана на старателно проучване на американските архиви, но ще използвам превода на тези откъси на Гочо Чакалов, който според мен е по-добър от превода на българското издание на книгата от 1999 (изд. Фондация Българска наука и култура“).

Quote:„В ярък контраст с положението в Унгария и Румъния, където американските усилия да се уреди откъсването на страните пропаднаха много скоро, поради невъзможността да се гарантира липса на съветска окупация, единствено България представляваше район на действие, в който руските или британските претенции бяха минимални.
… Съвсем правилно бе възприето становището, че не можеше да се очаква никакво сериозно възражение от страна на Съветския съюз, тъй като съветските войски бяха още много далеч от българските граници, а България бе направила огромни и тежки усилия да поддържа неутралитет спрямо своя по-голям славянски брат.“

И още:

Quote:„През пролетта на 1943 г. съветите дадоха първоначално одобрение за действията на съюзниците в региона на Балканите. Когато бе запитан, дали Съветският съюз би имал някакви възражения срещу военни действия на Великобритания и Съединените щати там, съветският посланик в Лондон Иван Майски отговори, че “Москва ще се радва много”, ако ние (т.е. Великобритания и САЩ ) нахлуем в Балканите.

През август 1944 г. след получаването на първоначалния план на Донован, наскоро създаденият Отдел по граждански въпроси към Министерството на войната на САЩ, поръчва първото проучване относно военното управление на България. Документът от това проучване, който възлиза на 40 страници, предвижда съвместна АНГЛО- АМЕРИКАНСКА окупация с войскови части, които ще бъдат с приблизително еднаква численост. Представени са и подробни препоръки относно стабилизиране на вътрешнополитическото и икономическото положение, включително предписание за управлението на частната собственост, за религиозните институции, за културните общества и пр. Един раздел се занимава с установяването на реален курс на долара спрямо засегнатия от инфлацията български лев.
В окончателния проект, изпратен в Лондон, Съединените щати и Великобритания поемаха задължението ЕДИНСТВЕНО те да упражняват контрол върху възвръщането на България към статут на мирна държава след войната.
По-нататък в този документ се казва:

Quote:„Установено бе като политика на Държавния департамент, че България трябва да разшири своята следвоенна световна търговия и че Съединените щати трябва да са готови да сключат търговско споразумение с нея. Друга една от формулираните цели бе да се окаже пълно насърчение на демократичните сили вътре в България за възстановяването на представително управление. Политическият комитет определи целта за установяването на демократично управление като основна част от политиката на Съединените щати спрямо следвоенна България.“

Един месец по-късно плановете стават малко по-конкретни:


Президентът Хари Труман, маршал Йосиф Сталин и министър-председателят Уинстън Чърчил по време на Потсдамската конференция, 1945 г.

„Дискусиите относно България между Стетиниус (държавния секретар на САЩ) и Орме Сарджънт, британски заместник-министър на външните работи, започнаха на 18 април 1944 г. Дневният ред включваше преценка на смисъла да се иска безусловна капитулация.
Според Сарджънт, Югоизточна Европа била от особено значение за Лондон, предвид британските интереси в Близкия и Средния изток, които интереси биха били застрашени от господството на “съперническа Велика сила”.
Сарджънт продължил, че отсъствието на значима съветска мощ в този район би могло да се осигури чрез бързото излизане на България от конфликта, преди съветските сили да са стигнали до полуострова.
А за да може незабавно да се постигне мир, за препоръчване е да се предложат условия, които ДА НЕ ПРЕДСТАВЛЯВАТ безусловна капитулация (!!!).
…
Британските войски биха предприели символична окупация. Естествено, окупацията би изисквала някакви консултации със Съветския съюз, но това не означавало приемането на значително руско влияние в България.
Ето как продължава развитието на плановете в началото на юли 1944 година:
… Уинант осведоми Хъл, че е направено предложение от Великобритания относно условията за капитулация (не безусловна капитулация !) и че двата документа биха могли да бъдат слети в едно. Не се очаквали никакви затруднения със съветския делегат, понеже той вече изразил готовността на Москва да разреши на Америка и Великобритания да изготвят условия, отнасящи се до страни, с които Съветският съюз не се намира в положение на война.
И нещо повече за тези условия за примирие, които не предвиждаха безусловна капитулация:

Quote:„Главната цел на Америка по отношение на България бе създаването на демократично представително правителство и повторно приобщаване на нацията към потока на следвоенния международен живот. Беше изразено значително разбиране за бъдещи корекции на границите, включително за възможността България ДА ПОЛУЧИ ДОСТЪП до Егейско море чрез статута на свободно пристанище в гръцкия град Солун.

За да се изключи всякаква възможност от повторение на икономическата зависимост на България от Германия, “България трябва да бъде насърчена да разшири своята световна търговия на базата на изключване на всякаква дискриминация и в рамките на тези международни икономически организации, които биха били създадени.” … В предходния период след капитулацията “трябва да се създадат възможности за съставянето на временно правителство, представляващо демократичните групировки в България, като най-добър начин за осигуряване на постоянно правителство с представителен характер”.
„На 29 август 1944 г. (!) – пише проф. Бол – изчезна и последната потенциална пречка между американо-английския план за примирие и (отношението на) Съветския съюз. Гусев, съветският представител в Европейската съвещателна комисия, уведомява своите колеги, че той не вижда роля за себе си в по-нататъшните техни разисквания. (Меморандум, представен на руски език, от 29 август 1944 г., архив на Филип Е. Мозлей, DSNA). Сега единственото нещо, необходимо за да се завърши капитулацията на България, беше пристигането на българските представители за преговорите в Кайро.
Тези няколко цитата от документалната книга на проф. Бол показват последователното, многократно и официално изразено становище на Съветския съюз: никаква намеса в следвоенното положение в България.


Корицата на „Офицер за свръзка (1941-1946) България: Предадена? Продадена? Заграбена?“ на Георги Чакалов

Нека включим и лични спомени на офицера за свръзка Георги Чакалов от това време:

Quote:„В края на август и в първите дни на септември, особено след идването на правителството на Муравиев, германците започнаха усилено да се стягат за път.
Паралелно с това започна изтеглянето на българския окупационен корпус от Сърбия. Германските войски напускаха България при числено превъзходство на българската армия, докато положението при окупационния корпус в Сърбия беше обратното.
Всички германски и съответно български войски трябваше да се изтеглят зад българо-югославската граница до 6 часа сутринта на 6 септември 1944 година. Всеки германски войник, останал в страната след този час, щеше да се счита за военнопленник.
За осигуряване мирното изтегляне на германските колони Щабът на войската на България и германското Главно командване упълномощават по един свой представител, снабден със съответен документ.

Пропускаме небезинтересните перипетии, описани в книгата, за да оставим автора да продължи:

Quote:Върнах се във Военното министерство и докладвах, че и последният германски войник е напуснал пределите на страната. Малко след това вече радио Лондон съобщи, че съветският външен министър Молотов повикал българския посланик в Москва, за да му съобщи, че Съветският съюз обявява война на България.
Гръм от ясно небе! От България е изгонен и последният германски войник, а Съветският съюз веднага решава да се бие с нас.
Но това обявяване на война създаваше конкретни права за Съветския съюз, който щеше да получи статута на победител над България и щеше да бъде меродавната окупационна власт в страната.“

---

Повече по темата:
1. Майкъл Бол. Студената война на Балканите. Американската външна политика и възникването на комунистическа България 1943-1947. София, 1999, Фондация Българска наука и култура.

2. Даниела Горчева – Европа след Ялта – освободена от Хитлер, поробена от Сталин (liternet.bg)

3. Лъчезар Тошев – Неосъщественият неутрален блок (liternet.bg). Обновена и допълнена, статията я има на блога на Л. Тошев (моля, читателите да плъзнат мишката надолу след „Покана за конференция“): Блог на Лъчезар Тошев: ПОКАНА ЗА КОНФЕРЕНЦИЯ (toshev.blogspot.com)