МАКЕДОНСКИ ФАУСТ" - Сцена 11: 7.11.1944 г. СОЗДАВАЊЕТО НА СОВРЕМЕНИОТ МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК
На маса седнати јазичарите. Јазичарот I /Блаже Конески/, професорот и партизанот I, а јазичарот II е од првата сцена, директорот и партизанот II, командантот /Ченто/, Фауст /Венко Марковски/ и активистката. Зад нив има ученичка табла со испишана азбука со креда со која се служиме денес. Пред нив на постамент наметнат со црно платно, е поставен апарат за сликање.

КОМАНДАНТОТ: Македонската држава - дело на Тито, армијата и Комунистичката партија, треба допрва да се утврдува културно и јазично. Но, благодарение на Комунистичката партија, која во денешната гигантска борба прва го дигна знамето за борба против окупаторите и слободата на поробените народи и за слободата на македонскиот народ, благодарение на далековидниот наш, мил Маршал Тито и на нашата македонска вера по историскиот АСНОМ ние денес имаме своја држава. Разбира се, за да биде еден народ културен, потребно му е културно развитие, а тоа не може да стане без писменост, без азбука. За да се одржи еден народ во денешнава борба на културните народи, тој треба да се утврди како народ, на таков начин што на површина ќе се издигнат оние особености кои го карактеризираат како народ. Затоа, денес треба да ги поставиме основите на нашата писменост и книжевност, откако ќе ја установиме македонската азбука и македонскиот литературен јазик За исполнување на таа задача -треба, значи, да се раководиме од интересите на нашиот народ и интересите на целата заедница во која се наогаме, од интересите на Федеративна Демократска Југославија. Од ова место сакам да ве поканам да викнеме: Да е жив водачот на Демократска и Федеративна Југославија Маршал Тито! (Сите стануваат Да живее!) Да е жива Комунистичката партаја која ни создаде можност да се собереме тука! (Пак стануваат Да живее!) Слабо. Уште еднаш. (Сите стануваат. Да живее!) Е, ова е добро. Сега набрзина донесете ја азбуката и да влеземе, најпосле меѓу сите културни народи на историјата. (Заминува)

ЈАЗИЧАРОТ: Треба многу да внимаваме да не направиме некоја грешка. Животот е поважен од теоријата. Ова што работиме е многу големо, но граматиката не е поважна од животот. Според мене, подобро да направиме некоја грешка во граматиката, отколку во животот.

АКТИВИСТКАТА :Да измислиме нови букви е тешка работа. Ако ги земеме српските букви, нашиот јазик пак ќе си остане македонски. Самото време ни налага да ги земеме тие букви, со нив ќе имаме Југословенска азбука. Ова е подготовка за создавање понатаму на еден југословенски јазик.

ФАУСТ : Не може да има Југословенска азбука, тоа е нереално, нашиот народ и досега бил народ, но јазикот му бил неоформен.

ЈАЗИЧАР II :Од Југославија ќе имаме непријатности другари. Подобро да си ги земеме српските букви, отколку бугарските. Тоа не ни пречи. (Влегува фотографот)

ФОТОГРАФОТ: Готови ли сте?

ФАУСТ: Не, сега почнавме.

ФОТОГРАФОТ: И, мајката За една азбука, требало толку време. Кој сака да учи, и без неа ќе научи. Ајде побргу (Ја пика главата под платно, ја вади и излегува)

ЈАЗИЧАРОТ II: Немаме време да се прави нашиот јазик. Исправени сме пред прашањето да имаме литературен јзик. Не можеме да чекаме тој да се прави од поети, книжовници и журналисти (Гледа на саат). Истрошивме веќе два часа и петнаесет минути. Во далечна иднина ќе се создаде општ славјански, не само југословенски јазик. Тоа ќе биде рускиот јазик.

ЈАЗИЧАРОТ 1: Ако ние Македонците кои немаме досега литература и литературен јазик, и не сакаме да се откажеме од своето, како ќе се откажат Србите и Бугарите? Рускиот ќе се наложи поради широката руска душа. (Сите слушаат занесено. Пауза)

ФАУСТ: Во нашите думи слушам еден призвук на темниот вокал. Тоа го има во нашите говори?

ЈАЗИЧАРОТ II: Не, не, го нема.

ФАУСТ: Го има . Како ќе пишеш срце, дрво, брзо. Имињата не ќе можеме да си ги напишеме.

ЈАЗИЧАРОТ II: Го има, ама малку се слуша.

АКТИВИСТКАТА: Тоа е остаток од бугарските говори. Јас сум за тоа и буквата Б да ја исфрлиме. Тогаш, со сигурност нема да мирисаме на бугарштина.

ФАУСТ: Но, ќе заличиме, ептен на будалштина.

(Влегува фотографот)

ФОТОГРАФОТ: Уште не сте готови?! Одам јас! Го носам апаратов. Утре треба да излезе "Нова Македонија" со ваша слика, а вие намерно ја сопирате работата на весникот. Сами ќе одговарате.

АКТИВИСТКАТА: Е, е, немој толку со силно.

ФОТОГРАФОТ: Како немојте, другарке Марга? Застанете пред таблата да ве сликам со азбуката за историјата, па продолжете да правите азбука. Чекаат државни делегации за фотографија. Нашата историја доволно се начека. (Сите застануваат пред таблата, седнати, замислени, сериозни)

ФОТОГРАФОТ: Врапче! (Се насмевнуваат само со устите) Не смејте се! Нема "врапче", сега сериозно, а среќно, имате азбука. Земете воздух и испуштајте, ааа не, не, многу сте зината Б,б,б,б (Сите земаат силно воздух, надуени се) Пуштајте. (Испуштаат) Аааааа (Светнува апаратот)
Мрак

"МРТОВ ЈАЗИК" - Катица Кюлавкова
Не ние, народот го одби јазикот
со години што го правевме
во името на власта и превласта
да се разликува простото од ученото
сочното од сувопарното
да биде непрескоклив јазот
меѓу Дворот и рајата
меѓу зборот и животот

Впрочем, и небеше неоправдано
на потчинетите да им се обраќаме
со јазик што не го разбират
јазик без 'рскавица
без срце, без папок

при секакви прилики
што ја земавме истата нула
истиот обрач
го растегавме како сува кора на стварността
и додека пукаше, секогаш рапаво
се грозевме и едните, и другите:
народот, од што беше чувствителен
ние од што не обземаше страв
претерана волја да биде по наше.

Стакленото небо на јазикот се распарчи
и прекори се: да не распараа
во секого ќе пронајдеа срчи од неизреченото

Сфатете, предупреди еден меѓу нас
кога народот ја претчувствува
мемлата во говорот, офтиката
несомнено насетува неслобода
осој, таму кајшто треба да припекува
слободата на зборот и мислата
сласта на грлото кога го испушта
гласот милозвучен

ништо подлабоко во човека не пробива од јазикот
во него е се она што по којзнае кој пат било
не само овде и не само во нас
Се чини толку се отуѓивме едни од други
што се почна да не дели:
и идеологијата, и религијата, и книжевноста..
Зошто, дека морничавевме
од уфрлање вулгарни изрази во беседите
- свечените, судбените, великодостојните
- додека се противевме на облаците
незауздана сладострасна и мекоплотна речитосто
нашиот јазик неодложно умираше
а нивниот се создаваше, райскиот!
О, совршенство на разделбата
Свршено е со нас!

Ние не веруваме во новото
тие се исцелуваа од промената
нас не опфати очајот на вечноста
нив чудотворноста на живата реч

Дури и не стигнавме
крајот да го соопштиме
на свој јазик.

Samoto ime na dramata "Makedonski Faust" jasno ukazuva na postapkite na Koneski, koj ja prodade Makedonstinata za cel da bide slaven i da mu se velici negovoto predastvo. Vo istoimenata drama "Faust" od Gete, glavnata poraka e deka ne postoi vekna mladost deka toa e iluzija, a ne realnost.A vo segasniot kontekst, deloto na Koneski seuste se velici, no poleka i na taa iluzija, maskite i padnaa.
Vo ovoj dijalog megu Markovski,Koneski i Cento jasno se pokazuva koj na koja strana bil za sozdavanjeto na Makedonskiot literaturen jazik pa i samata cel na "Modernazacijata" na samiot jazik.
Taa cel jasno e objasneta vo Prvoto pismo na Venko Markovski koj go opisuva pocetokot na Pan-Srbizmot i borbata za Srpska hegemonija vo samata federacija, a toa e rezolucijata na Infombiroto od 1948.
Pricinata poradi koja doaga do taa rezolucija e alcnosta i sebicnosta na samiot Josip Broz,koj sakal da vladee sam, no i po Rezolucijata na Infombiroto odnosite megu Jugoslavija i Rusija bile odlicni.

Ovaa beleshka od stenografot od komisijata za Makedonskiot jazik,vo koja se opisuva i obrazovanieto na koe treba da bidat ucitelite:
Newsgroups: alt.news.macedonia, soc.culture.greek
From: "pavel" <pavelmakedonski@yahoo.com>
Date: 19 Jan 2006 08:17:21 -0800
Local: Thurs, Jan 19 2006 4:17 pm
Subject: Advent of Macedonian Language (Documents)

Advent of Macedonian Language (Documents)
(Google link).

Enjoy the following:


"Stenografski beleshki od konferentsiite na filoloshkata komisia za ustanovuenje na makedonskata azbuka i makedonskiot literaturen jazik",
Skopje, November 27th - December 3rd, 1944.

"Stenographic Memoirs from the Conferences of the Philological Commission for Establishment of the Macedonian Alphabet and Macedonian Literary language"


The advent of the so-called "Macedonian literary language" is an unique in the European linguistic reality, and had not anything common with the normal springing up and development of the languages in the continent. In contrast to all European languages, the so-called "Macedonian literary language" is created from a group of people: 1) on some date, not very far before; 2) in some place; 3) with a decree.

On August 2nd, 1944, in the monastery St Prohor Pchinski, on the first meeting of ASNOM (Anti-fascist Assembly for People Liberation of Macedonia), a decree for "sluzhben" language, which "vleguva vednaga vo sila" (immediately is applyed), was announced. Some months later - again administratively - this language is up-invented, and sanctioned with voting of 10 teachers, one poet, and one politician - ASNOM representative, on the conference in the Skopje gradski odbor (city hall) in the period November 27th - December 3rd, 1944. (Attending: Risto Prodanov, Risto Zografski, Dr Georche Shoptrajan, Dare Dzhambaz, Vasil Iliev, Dr Mihail Petrushevski, Krume Toshev, Mirko Pavlov, Gjorge Kiselinov, Blazho Koneski, Dr Milka Balvanlieva - all teachers, Venko Markovski - a poet, Epaminonda Popandonov (from ASNOM). - the names are written according the protocol from November 27th, 1944. Stenographer: J. Kostevski.)

The documents of the stenographers protocols from the inventive meetings, which took less than a week in the building of Skopski odbor, can show the absurdity of the advent of this language, and can give an explanation, why this language practically is not spoken from anyone in the Republic of Macedonia, including from its "creators". Here we have in mind especially the pronunciation of the prominent codificator of Skopska norm, Bl. Koneski, author of the many times issued "Gramatika na makedonskiot literaturen jazik", Skopje, 1952, which is full with many deviations from the created by him rules. We shall give, with a minimum commentary, the typical moments of creating the "new language", which is on the base of the south-western Bulgarian speeches in Macedonia.

Now enjoy the discussions:

1. Self-acknowledgement, that the decisions of the commission are not scientific:
"It will be good, if we can reconcile the views, to find something mild, it can be not scientific, but practical, and in moderation. Kiril also had a hard time. (here St Constantine Cyril is in mind!) Let we also try hardly, without hurry." - Krume Tosheski, p. 35.

2. Fast inventing of the language: "We have not time to wait this language to be made. We are in fast need to have a literary language, and have no time, and cannot wait this language to be made from poets, bookmen and journalists. In France, as a literary language, Paris dialect is taken, in Russia - Moscow dialect, in Serbia - Hertsegovina dialect. From these dialects, after that, continuously a literary language has developed. But, as I have said, we have not time to wait some our dialect to be developed into literary language." - Gjorge Kiselinov, p. 3.

3. The teachers of the new-created language will be also low-literate: "Our teachers will be with fifth-sixth grade. Teaching with low-qualified teachers will be very difficult." - Krume Tosheski, p. 34.

4. The artificial rules will be never acquired nor by pupils, nor by the elderly people: "Here, the word is for the paedagogics and for the pupils. But it is all the same also for the elderly people. These people will never learn the rules." - Risto Prodanov, p. 30.

5. Falsifying the language history, in order falsifying the reality to be acquitted - (here a long pseudo-study of Gjorge Kiselinov is omitted. Grand-grand-childrens of Alexander of Macedon, etc.)

6. Acknowledgement, that the revivalists in Macedonia wrote by the canons of Bulgarian language: "Konstantin Miladinov called the dialect of his songs struzhko-resenski. But it is nor Struga dialect, nor Resen dialect. One of the main characteristics of our Macedonian language is the stress. In our language the stress is on the third syllable from the end of the word. If we take his poem (of K. Miladinov) "T'ga za jug", it is melodical only if it is pronunciated with Bulgarian stress. Here it is! (Recites.) But if we recite it with the typical Macedonian stress, on the third syllable from the end of the word, what we shall obtain? (Recites.) You see, that there is not rhythm." - Venko Markovski, p. 15.

7. The commission is also engaged in futurology: "In the not-near future, in the edge of the capitalism and the imperialism, a common Slavic language will be developed, not only common Yugoslavian language. We do not know in which direction it will be developed, but most probably this will be the Russian language, which gave so much words to the Germans and the Americans in technics." - Dare Dzhambaz, p. 40-41.

8. If the common Yugoslavian language will be not developed, than a try with the Russian can be made: "Our comrade said, that we must have in mind an aspiration towards a common Yugoslavian language. ...<del>... But you can have in mind, that a common Yugoslavian language is an illusion, and cannot be made. Why? Because the Serbs and Bulgarians have their literature ...<del>... If we want to create a common Yugoslavian language, than they ought to refuse from their literature, and from their literary language, and to accept the new one. But this will never happen. We, Macedonians, which have not until now our literature, and our common literary language, would not refuse from the ours, and the Serbs and the Bulgarians would not surely refuse also. But if we cannot made a common Yugoslavian language, than we can made a common Slavic language, and it will be the Russian language, which can be imposed with the space and the width of the Russian word." - Gjorgi Kiselinov, p. 38.

Remark: All citations are taken from "Stenografski beleshki od konferentsiite na filoloshkata komisia za ustanovuenje na makedonskata azbuka i makedonskiot literaturen jazik", Skopje November 27th - December 3rd, 1944.


[Back to Main Page]
http://www.promacedonia.org/en/pavel/ste...moirs.html

Po se izgleda,covekov Venko, ne zgresil vo opisot sto go dal za burnata 1948 i za negovite protivnici vo pocetokot na ovaa pismo:




Imeno samiot Halje Salasi mu zaviduval na Tito i negoviot raskos:



Vo ovoj zavrsen del se gleda razocuruvanjeto od noviot imperator Tito i imperatorkata Jovanka:

Vo ovaa sedmo pismo pisatelot ja objasnuva negovata psihicka sostojba pred da bide sproveden na Goli Otok:

Ova se mislenja izrazeni za Venko Markovski od niza akademci i profesorkata dr.Violeta Ackovska vo emisijata na Vasko Eftov:

Ovaa snimka e od HRT2 kako izgledalo sudenjeto vo komunizmot:

Ovoj izvadok od nedelnikot "Fokus" pisuvan od Stojan Andov e za Venko Markovski i za negovata aktivnost vo KPM, kako i dolznost da se povtorno otvori negovoto dosie vodeno od OZNA:

Ovie klipovi se del od emisijata na Vasko Eftov okolu toa kakvo mesto treba Venko Markovski da go ima vo Makedonskata istorija.Megu izjavite posebno treba da se pripazi tvrdenjeto na Gane Todorovski deka Venko "dobrovolno" ja napustil Makedonija.

Ovaa se sliki na Goli Otok:

Ova e natpis na Blaze Ristovski za Makedonskiot Literaturen kruzok vo Sofija:

Националната свест на дејците во Македонскиот литературен кружок во Софија

Едностоен стремеж кон слободна Македонија


Активноста на Македонскиот литературен кружок во Софија се развиваше континуирано и ангажирано на однапред насочени и подготвени редовни неделни состаноци, но и на разновидни неформални средби, каде што се читаа и се оценуваа литературни творби и мошне компетентно критички се разгледуваа новите збирки, песни, раскази и друго

Пишува: БЛАЖЕ РИСТОВСКИ (Нова Македонија, 14-16 Јануари 1999)

Македонскиот литературен кружок во Софија претставува една од најмаркантните пројави во литературно-културниот континуитет и во развитокот на македонската национална свест воопшто. Тој е директно продолжение на националната мисла што се изрази во Словеномакедонската книжевна дружина на Ѓ. Пулевски (1888) и Младата македонска книжовна дружина во Софија (1890-1892), во Ученичката дружина Вардар (1893-1894) и Македонскиот клуб со читателите во Белград (1902) и пред се во Македонското научно-литературно другарство (1902-1917), Словеномакедонското национално-просветно друштво Св. Кирил и Методија (1912-1913), Руско-македонското благотворно друштво Св. Кирил и Методија (1913-1914) и Македонскиот револуционерен комитет (1917) во С. Петерсбург. По Првата светска војна во новонастанатите историски околности истата идеја најде автентичен израз во активноста на ВМРО (Об) (особено во периодот 1930-1936), поспецијално во Литературниот кружок на Рацин (1931-1932) и МОРО (1933-1934) во Скопје и во Културно-просветното друштво Вардар во Загреб, Белград и Скопје (1935-1937), како и во Македонскиот народен сојуз во САД и Канада (1930-1945) и Македонските прогресивни групи во Аргентина (1935-1945) со сите активности и печатни периодични и други изданија.

Првобитно Македонскиот литературен кружок беше формиран во почетокот на август 1936 година при Редакцијата на весникот Македонски вести во Софија, но по укинувањето на весникот и прогонот на редакторите, работеше илегално под името Македонски публицистички кружок Нација и култура (1937-1938), а од есента на 1938 и се до почетокот на 1942 година се развиваше една навистина богата литературно-културна, национално-политичка и општествено-револуционерна дејност на веќе стабилизираниот полуилегален Македонски литературен кружок во Софија што го водеше раководно тело на чело со познатиот поет и македонски национален деец и револуционер Никола Јонков Вапцаров.

Активноста на Кружокот се развиваше континуирано и ангажирано на однапред насочени и подготвени редовни неделни состаноци, но и на разновидни неформални средби, каде што се читаат и се оценуваат литературни творби и мошне компетентно критички се разгледуваат новите подготвени збирки песни, раскази, репортажи, есеи и трактати на членовите, како и на веќе објавени литературни дела од Македонци (на македонски или на друг јазик) независно од местото на издавањето. За среќа, некои од овие материјали се зачувани интегрално или фрагментарно.

Знаменит остана воведниот реферат на Никола Вапцаров на првиот, обновувачки состанок на Кружокот (октомври 1938) што потоа беше вообличен во познатата негова песна - поема Доклад (Реферат). Овој текст во извонредната форма во 1963 година се наоѓаше во Домот, музеј Никола Вапцаров, но брзо по нашето прочитување (од сината тетратка) беше засолнат во депото на тогашниот Централен партиски архив на ЦК на БКП во Софија и дури на 15 февруари 1995 година, во весникот Литературен форум беше објавен според еден нецелосен и на крајот фалсификуван препис што го направил Николај Шмиргела во 1994 година.


ПАТРИОТСКИ ЗАДАЧИ

Овој реферат ја конципира идната богата идеолошко-политичка и национално-литературна дејност на Македонскиот литературен кружок во Софија. Вапцаров е мошне критичен кон дотогашната дејност на Македонската интелигенција и посебно кон Македонците што пишуваат. Тој зборува за Татковината како идеал, за јакнењето на едно поколение ентузијазирано од лозунгот Слободна и Независна Македонија како програмски стремеж, зашто се работи за најважната етапа од македонското прашање во последниве години. Но, ако ние милееме за својата татковина, - им се обраќа Вапцаров на кружочниците - ако во нас има капка македонска крв, ако во нас останала искра од благороден патриотизам, овојпат треба да го впрегнеме, ропски да го впрегнеме за да понесеме дел од тежината на едно дело и жестоко величие на една епоха. Тој самокритички прашува: Што направивме ние, другари, за да го помогнеме политичкиот процес? Направивме ли нешто системно, организирано? Се помачивме ли барем да создадеме убедување дека постои македонска литература? Се помачивме ли со своите слабички сили да создадеме впечаток дека постојат група луѓе што пишуваат што не ја заборавиле својата Татковина?... Ние требаше да бидеме авангарда, така по свое, а останавме назад.
Мнозина од нас беа во чекор со политичкие лозунзи на моментот, но колцина го почувствуваа во срцето македонското прашање? Колцина му дадоа жива форма? На што се должи тоа? Само затоа што сме малечки таленти ли? Несреќата не е само таму. Несреќата беше што ние ги кажувавме репликите секогаш по политичкиот суфлер. И народецот, простиот народец, лебарскиот работник, гладниот земјоделец, ситниот чиновник, не го почувствуваа нашето постоење и оттаму не ја почувствуваа и борбата. И Вапцаров, како во песната после преминува кон конкретните насоки:

Нашите задачи? Та ние имаме толку работи да кажеме. Еден старец умира и пред смртта го мами зеленото спокојство на гробиштата во родното село, крстот на неговата мајка, топлината на родната земја. Еден млад ја ора тука земјата, а мисли дека таму таа некако поинаку мириса, дека ветерот е подруг, дека ѕвездите се ниско, многу ниско, дека ако наутро се качиш на Али - ботуш, ќе го фатиш сонцето, дека старата на Чисти понеделник мисли за крупните кавалски маслинки, дека младата пее за шарената чаршија во Струга. Што мислите? Романтика и конзерватизам? Но слушате, пријатели, тоа живее во душата на народот. Ако вие му расправате како некое попросветно момче врбува и всадува македонска свест во понепросветен, ако му ги дадете бескрајните доводи на просветниот, кој му расправа оти е срамно да не се чувствува Македонец и дури потоа го заведете во својот кружок, каде што другите исто така теоретизираат, бидете сигурни дека ништо нема да излезе.


НАЦИОНАЛНА ЖЕД

Нашата задача, значи, е сложена, - продолжува Вапцаров - зашто треба да го фатиме животот не клекнат, туку движејќи се со моторна сила на авион. И уште посложена, зашто обично се пишува искрено кога пред себе имаш едно зовриено движење што ти дава крилја. А од друга страна, рековме дека само политички не се изградува едно движење, рековме дека теба уметност што да стигне во низините и да распали една национална жед. Што се добива всушност? Еден круг, чија почетна точка не се знае. И треба да се повлече всушност тангента што да допира до една точка што се вика хармонија меѓу политичката концепција и уметноста. Политичката концепција често ќе ја испраќа уметноста да го трасира патот или обратно. Но, неизбежната цел и на двата фактора ќе биде народносната свест. За нас се создава недогледно поле за работа. Македонскиот фолклор е толку богат. Ние треба да го изучуваме во неговите најтенки подробности. Ние треба да им влеземе под кожата на оние што го носат уште жив во себе. А тоа се старите луѓе што носат неизмерливи богатства. Тоа се зборниците со фолклорен материјал. При проучувањето на вториве, меѓутоа, треба да бидеме особено внимателни, зашто не се ретки случаите на фалсификувања или на авторски амбиции што сервираат неочекувани невкусности. За нас, особено за белетристите, е апсолутно неопходно да ги познаваат карактерите, обичаите, носиите, јазикот и типичното преовладување на некои изрази, зборови и слики.
Потоа Вапцаров ги потенцира најглавните национални задачи на македонските писатели:
Ние треба да ја познаваме македонската историја и најмногу историјата на нашето национално-револуционерно движење - Илинден, Гоце, Даме, битките. Нивната смрт и подвизите на многу непознати. Треба да се создаде таканаречената револуционерна романтика што е составен дел на уметничкиот реализам.

Не мислете дека сето тоа ќе стане во еден здив. Не заборавајте дека ако со нешто го покажеме своето постоење, своите усилби, одоздола ќе изникнат други што далеку ќе не надминат. Вистина е дека работите никогаш не тргнуваат како наивен часовник. Ќе се сретнат мачнотии, но тие нема да бидат толку оштествени, колку внатрешни - во самите нас. Тие мачнотии, според своите сили, ќе ги преодолееме, но треба страшно напрегање и себеоткажување. Треба да запнеме машки. Што се бара всушност од нас? Многу. Мошне многу. Барем од оние што сме собрани овде. Ние сме Македонци. И нашето творештво треба да биде во служба на македонската кауза. За мнозина ќе биде тешко се да тргне така како во ждоброто старо времеж. По мое, тоа е главната причина, другото е резултат.

Се разбира дека при една посериозна анализа би требало да се разгледа битот. Не помалку битен од него е културниот фактор што ја вклучува историјата и главно историјата и легендата за револуционерното движење, песните, јазикот и др.
По потцртаниот шовинизам на поробителите, кој одвраќа, отуѓува, станува некаква изолациона преграда помеѓу власта и поробените и создава противдејствена сила....

Така, со незавршена реченица завршува досега пројавениот дел од програмскиот документ на Кружокот што го формулирал своерачно Никола Ј. Вапцаров во октомври 1938 година. Бидејќи на времето, како што сведочи Шмиргела, бил размножен во неколку примероци, постои надеж дека е зачуван и преостанатиот текст од Рефератот и дека еден ден ќе и биде даден на увид на бугарската и на пошироката научна јавност.

Во истиот октомври Вапцаров прави реферат и за две песни на Ангел Жаров (Михаел Сматракалев) и уште на почетокот ја истакнува тематската определба дека Ангел Жаров е на најправилниот пат од сите нас што сме обединети од стимулансот - Македонија, зашто тој не го заборавил својот општествен долг, зашто тој единствен од присутните луѓе ја има како доминантен мотив во своето творештво нашата Татковина.

Поставувајќи ги Македонија и македонското прашање во еден таков национален и меѓународен контекст, Антон Попов забележува дека воспримањето или одречувањето на идејата за македонската нација се оцртува како пробен камен за Македонците и нивната ориентација, за политичкиот пат што треба да се следи, зашто тоа прашање единствено сега може да легне во основата на лозунгот за слободна и независна Македонија. Притоа не заборава да потсети дека црносотниците, агентите на бугарскиот и италијанскиот империјализам ги таксуваат тие повици како српско дело. Тие - вели - одамна се скарале со македонската историја, со традициите во македонското ослободително движење, за да може да се очекува од нив друго становиште. Тие никогаш не биле близу до македонскиот народ, до македонските народни маси, за да можат да ги сфатат настанатите промени во мирогледот и ориентацијата на тие маси, па затоа сонуваат за Велика Бугарија, за обединување на бугарското племе, за животен простор итн. Но за слободна Македонија тие не сакаат ни да мислат, за македонска нација тие уштге помалку сакаат да чујат.


ЛУЃЕ БЕЗ КОРЕН

Нагласувајќи дека тие противници на македонскиот национален развиток ги величаат Хитлер и Мусолини и се наполно во услуга на бугарската влада во спроведуваната од неа политика за постигнување на жнационалните идеалиж, дека засекогаш го загубиле сето свое македонство, Попов и го заклучува своето фрагментарно зачувано излагање со зборовите: Но, токму затоа што имаме такви противници, токму затоа што Македонија е објект на нови империјалистички посегања, арена на империјалистичкиот фронт, ние сме должни да бидеме со еден непоколеблив и јасен македонски поглед, способни да им дадеме аргументирана заштита на своите убедувања, способни да ги разоткриваме и разобличуваме провокациите и намерите на разните посегнувачи кон Македонија.
Седниците на кружокот редовно се одржуваат, а на нив опстојно се реферира за новите литературни творби и збирки. Во 1939 год. Михаил Сматракалев опширно реферира за стихотворбите: Илинден и Гемиџиите од Венко Марковски и меѓу другото бележи: Стихотворбата од Илинденската епопеја третира една многу симпатична тема. Тука авторот посакал да ни го наслика Гоце Делчев, да ни го претстави во онаа сончева светлина, во која народот навикнал да го гледа. Тој ненадминат по големина лик на Македонецот - борец навистина е една чудесна легенда во душата на секој Македонец. Неговите човечки квалитети го воздигнаа на врвот на македонскиот пиедестал.
А во истата година членот-основач на Кружокот Ѓорѓи Абаџиев прави мошне опфатен реферат за расказот Во црквата од Ангел Жаров, при што со отворено критички тон ја разгледува прозната творба на овој поет, па забележува: Да се пресоздаде македонската историска реалност - тоа е една од нашите најважни задачи. Откако Кружокот ја започна својата работа, само Антон Беломорски упорно и доследно пишува македонски раскази... Жената, Вела, разбирливо со својот маж, огреана од моќната радост во борбата на еден народ за слобода, се одрекла од бесцелното постоење на себичното и секојдневјето. Да се изваја ликот на македонската хероинка, да се пресоздаде уметнички минатото во рамките на историската правда, таа задача навистина не е лесна. Затоа Абаџиев го поставува прашањето: Пред се, дали Во црквата е македонски расказ? И воопшто: Каде е тука специфичното македонско? Зашто: И Србите биле под Турско и Бугарите и Македонците... Ние не можеме да сфатиме дека хероите бездруго се Македонци. Типичното недостасува. Обработувајќи го нашироко ликот на Вела, Абаџиев сепак истакнува: Таа станува учесник во борбата на народот за ослободување. Тоа е општествено-политичката идеја што Жаров ја вложил во Македонската Вела.


МИНАТОТО - ПАТОКАЗ КОН ИДНИНАТА

Во мај 1939 год., по повод 50-годишнината на Софискиот универзитет, во Софија доаѓаат поголема група студенти-гости од Белградскиот универзитет, меѓу коишто се и дваесетина од Македонија. Македонскиот литературен кружок веднаш ги прифаќа и цело време се заедно. Се прават посети на видни личности од новата македонска историја, се држат говори и се разменуваат искуства од борбата за национално ослободување. Меѓу белградските Македонци се истакнуваат неофицијалниот водач Кузман Јосифовски и Тодорка Оровчанец, која на состанокот во Домот на Крушевското братство во Софија одржува запалив говор на македонски јазик, извикувајќи: Ех, браќа и сестри, чудно убава е нашата татковина Македонија! Се си имаме ние Македонците... Но едно си немаме - слобода! Нејзе и одговара Михаил Сматракалев, кој меѓу другото рекол: Драга другарке Тодорке, кога ќе се вратиш во нашата земја, кај нашите луѓе, кажи им дека ние тука сме исполнети со длабока вера, како и вие, дека не е далеку денот кога ние Македонците ќе се здобиеме со тоа што го немаме, со своја слободна република. Исто така, ве молам, кога ќе се вратите, да ја бакнете нашата земја од наше име, да и кажете дека ја сакаме и ќе се бориме до смрт за да можеме да ја видиме слободна и среќна!
На последната вечер од престојот сите се собираат на заедничка трпеза во домот на Венко Марковски, каде што се држат говори и се читаат стихови што некои од гостите и си ги запишуваат и бараат да им се испраќаат и збирките. Со стихови настапуваат А. Жаров (Бегалци), Н.Вапцаров (Татковина и Писмо) В.Марковски (Жетварите) и К.Неделковски (Анѓелко и Ропство).

По повод овие манифестации А.Жаров напишал и две (зачувани) стихотворби Песни за гостите од родната земја и Мала песна на Тодорка Оровчанец, додека во Карираното тефтерче на Никола Вапцаров се запишани два фрагмента од говорот што го одржа на овие средби. Тој меѓу другото рекол:

Ако вие, коишто сте илјадници километри далеку од нашата земја, не сте ја заборавиле и толку ја сакате, живеете со верата дека ќе биде ослободена, белки во синовите на нашиот народ, распрснати по сите меридијани, не е изгаснат копнежот по родната земја. Верувајте, утре таа ќе биде слободна штом овие години на ропство не можеа да го погребат прогонството низ...
Еден народ, овој народ ќе си ја извојува слободата. Ние ве поздравуваме за огромната услуга што денеска и ја правите на македонската кауза и ве уверуваме дека очите на целиот народ ве следат со бодрост и вера.

Верувајте исто така и (црпете сили) дека стоиме здраво на својата опозиција и никогаш не сме го заборавиле својот долг како писатели...

Проучувањето на македонското национално минато беше една од главните задачи на кружоочниците. Во тој поглед особено се појавија Васил Ивановски, Коста Веселинов, Ангел Динев, Антон Попов и Коле Неделковски. Притоа посебно беше важно да се проучи континуитетот на македонската национална свест и борбата за национална слобода. Уште во 1935-1936 год. А.Динев во своите Македонски вести двапати објавуваше факсимил на насловната страница на Македонски глас што беше пренесено и сред македонската прогресивна емиграција во САД, а во 1939 година во својата брошура Преродбата на Македонија и Илинденското востание К.Веселинов го посочи Крсте Мисирков на чело на преродбенските дејци.

Се во потрага по фактите за македонското културно-национално минато, работејќи во Народната библиотека во Софија, некаде во тоа време К.Неделковски ја нашол и книгата За македонцките работи од К.П. Мисирков. Тоа силно го заинтригирало и во почетокот на 1940 год. тој се поврзал и со сопругата на Мисирков и од неа ја добил книгата За македонцките работи, како и некои други материјали поврзани со неговиот живот и дејност. На 18 мај 1940 год. Неделковски, од името на Кружокот, му пишува на д-р Сергеј К.Мисирков, синот на Крсте Мисирков, што тогаш живее и работи во гр. Елена. Тоа писмо претставува најавтентичен показ на континуитетот во развитокот на македонската национална мисла и свест и ја посведочува директната врска меѓу Македонското научно-литературно другарство во С.Петербург и Македонскиот литературен кружок во Софија. Неделковски соопштува дека уште пред неколку месеци, барајќи по творештвото на најголемиот син на Македонија, се сретнал со сопругата на Мисирков, од којашто чув и разбрав - вели - за дел од животот на вистинскиот Македонец и исто така се израдував уште повеќе кога ми кажа дека и чедото на најскапиот син на Македонија живее со мислите со коишто ги проживеал сите свои дни од својот живот неговиот татко.

Неделковски не можел да не го искаже не само својот пиетет кон Мисирков, туку и да ја опише состојбата на македонскиот народ и односот на новата генерација кон националното прашање. Затоа тој му пишува на д-р С.К. Мисирков:

Викот на бесмртниот Македонец К.Мисирков се разнесува дури сега над неговата мила татковина и таа, измачена веќе од борбите и соперништвата на неколку народи, коишто ништо не штедеа за да ја имаат поосрбена од едни, побугарена од други и погрчена од трети: но таа не се даде на никого, а си остана со својата боја македонска, и сега, подигната културно и економски, го подзема најдрагиот нејзин глас, го прегрнува најсветото име и со целата своја моќ го држи и го разнесува како светилник до најкрајните катчиња на својата ширина.


ПО ПАТОТ НА МИСИРКОВ

Поврзувајќи го најдиректно делото на Мисирков со дејноста на Кружокот, Неделковски продолжува:
Па и ние, прокудените, каде и да се наоѓаме надвор од скапата наша татковина, се чувствуваме туѓинци и затоа не останавме глуви на делото и идејата на Вашиот незаборавлив татко, ами го прегрнуваме тоа дело за да го изградиме со цената на најмилото. И така, далеку од татковината, ние се обединивме во едно Македонско литературно другарство, од чиешто име се осмелив да Ве замолам да ни излезете во пресрет за да не запознаете поподробно со животот и дејноста на нашиот покоен татко (биографијата) за да можеме големиот борец поодблизу да и го претставиме на македонската општественост.


Коле Неделковски пишува дека добил од сопругата на Мисирков една тетратка-дневник што еден од членовите на Кружокот веќе ја препишал на машина, па додава:

Препишав неколку статии од в. Мир од Народната библиотека, како: Самоопределување на Македонците, Македонскиот национализам, Македонската култура и др. коишто ги испратив во Македонија под Српско. Книгата За македонцките работи исто така ја препишавме на машина и ќе ја испратиме и неа, та ако може таму да се даде в печат, па ако Вие знаете дека има некаде од оваа книга повеќе примероци, пишете ми и ние веднаш сите ќе ги откупиме.

Самиот д-р С.К. Мисирков подоцна пишува дека по писмото добил и пакет со примероци од книгите на В. Марковски, К. Неделковски и Н. Вапцаров со своерачни посвети од авторите. Тој соопштува дека кај мајка му заедно со Коле Неделковски биле и Венко Марковски и Никола Вапцаров, а веројатно и Ѓорѓи Абаџиев и Митко Зафировски. Засега не знаеме како завршил обидот за преиздавање на книгата на Мисирков во вардарскиот дел на Македонија, но нема сомнение дека тие преписи на книгата и на неговите статии одиграле голема улога во зајакнувањето на националната свест кај младата интелектуална генерација. Делото на Мисирков било разгледувано и на посебен состанок на Кружокот, а преписите биле однесени во Белград од Митко Зафировски.


ПОРАКАТА НА МАКЕДОНСКАТА МЛАДИНА

Какви биле вистинските национални чувства и патриотските разбирања на Кружокот покажува и случајот со обидот за меѓународна афирмација на македонската борба. На специјално заседание Кружокот решава на еден своевиден и ефикасен начин да се испрати порака до Москва за целите на борбата на Македонците. Шансата е да се искористи доаѓањето на еден советски фудбалски тим во Софија. Кружокот подготвува специјално излеан бронзен медалјон, на кој на едната страна има релјеф на македонско знаме, на кое пишува (на македонски јазик): Слободна независна Македонија, а под него-етничката карта на цела Македонија, врз која е испишана Гоцевата мисла: Јас го разбирам светот само како поле за културен натпревар меѓу народите. Под неа со поголеми букви пишува: Гоце Делчев. На реверсот на медалјонот е изгравирана посветата: Преку другарите спортисти македонската младина праќа поздрав до младите во СССР 1940, август, Софија.
Значајно е да се одбележи дека идејата за медалјонот била на Вапцаров, кој и требало да им го предаде на фудбалерите, а изработката е дело на бугарскиот уметник и пријател на кружочниците, Николај Шмиргела. Бидејќи предавањето било неуспешно, медалјонот останал зачуван во оставнината на кружочникот Ѓорѓи Абаџиев и сега се наоѓа во Скопје.

Татковината е постојана преокупација на кружочниците. Не случајно се распишува и посебен конкурс на темата да се изрази во уметничка форма маката на емигрантот за својата родна земја и народ, да се изрази како се чувствува тој далеку од нив, какви чувства преживува и на што мисли во таа состојба.

Во своите Попатни белешки и размислувања, Антон Попов во 1940 год. исто така точно ја индивидуализира својата родна земја, својата непреболна татковина. При една од посетите на Пирин Попов пишува дека тоа е најсвидната личота на мојата земја, наша радост, наша надеж, горда закрила на мојот бунтовен народ. Тој гордо извикнува: Ние сме на македонска земја, низ солзи наша, скапа за нас со жртвите што ги зема борбата за слобода, со крвта пролеана, триж посвидна станата со борбата на најсвидните чеда на мојот народ за нашата слобода, скапа за нас со едно големо и херојско минато што го споило целиот народ во една борба, една судба, скапа за нас од црните спомени за една жестока и подла братоубиствена борба, станата скапа и непрежалена за сите прогонети од неа што сонуваат родна стреа, родни ниви, родна реч; свидна во нашите занеси, во копнежите да ја видиме таа голема правда за таа разорена окрвавена земја, за тој претепан, поруган, понижен и угнетен и обесправен народ - да биде слободен, да ни биде земјата слободна...
Оваа голема ода за родната земја Попов ја завршува со истата интонација и со истата егзалтација дека толку умни се станати овие луѓе од патилата што ги изживеале, та ми се чини дека при првиот обид за поделба на оваа неделива земја тие балкански и вонбалкански грабачи ќе си ги искршат главите во првиот пристап. Затоа што ова не е ничија земја, а просто наша македонска земја, наша таткова земја, земја на рибарите покрај Егејот, на селаните, на орачите, на работниците, на еснафите, на разгонетите наши браќа по светот, на сите македонски луѓе, затоа што тоа е македонска земја така како што е наша крвта што ни блика во жилите, така како што е наша крв и тело идеалот да ја видиме слободна...


БЛИКНАТА ЉУБОВ

Речиси истите зажарени национални мисли и чувства кон родната земја и татковината А. Попов рафално ги нафрлува и во репортажата Над Пирин облаците се згуснуваат, објавена во Литературна критика. Кружочниците се качуваат на врвот Ел-Тепе, па авторот возбуден меѓу другото опишува:
Жедно, немо и возбудени сме ги впиле очите во тој топол роден простор.

Кој има власт очиве да ни ги натера помалку да искрат љубов кон оваа земја?

Кој ја имаа таа власт што да ни ги задржи усните да не ги изговорат зборовите на клетва, на борба, на верност?... Да ни забрани да го паметиме херојското и големо минато на својот народ и бескрајно да го сакаме неговиот комитски епос?

Не!

Никој!

Никогаш!

Зашто тоа не е ничија земја, туку просто македонска земја, наша татковска земја, земја на рибарите покрај Егеј, на селаните, на рајата, на работниците, на сите македонски луѓе.

Во рамките на програмските начела и Статутот на Кружокот, во 1940 година често се распишуваат конкурси на македонски теми, па така се напишани Вапцаровите песни Земја, Крали Марко, Илинденска, незавршената поема Илинден и други, но се земаат и конкретни обврски: Да се прочита се што е напишано за Делчев со белешки, и Да се прочитаат сите книги од Милетич Спомени. Се земаат и обврски секој член да напише определен број стихови и проза (расказ и репортажи) од македонската историја.

Но веројатно најамбициозниот потфат го прават со подготовките за објавување една антологија на македонската литература, за која последниот славист - професор на Софискиот универзитет Симеон Русакиев, специјално поканет на заседание на Кружокот, во своите спомени сведочи: Другарите од Кружокот имаа задача да го разгледаат прашањето за издавањето на една антологија на македонската национална литература. Во таа антологија се проектираше да бидат вклучени литературни творби од времето на Кирил и Методија до нашите дни. Прашањето беше поставено вонредно сериозно и за него се искажаа сите членови на Кружокот, се заврзаа спорови, се искажуваа различни мислења. На тоа заседание Вапцаров направи основно искажување. Тоа што го чув од него, а исто така и од некои други членови на Кружокот ми направи вонредно силен впечаток. Вапцаров зборуваше за македонскиот народ, за неговата ослободителна борба, за неговата национална култура и литература, за неговата иднина... Вапцаров зборуваше спокојно, но со внатрешен немир, со страст, со ретка убедливост, со чувство на патриот-интернационалист. Пребродувајќи го тешкото историско минато на Македонија, тој се озаруваше кога зборуваше за нејзиното ослободување. Во името на светлата иднина тој ја истакнуваше неопходноста за борба против шовинизмот на бугарската и југословенската буржоазија. Во своето искажување за македонскиот јазик тој зборуваше за одамнешната книга на Мисирков што го постави за првпат прашањето за македонскиот јазик, зборуваше за Кирил и Методија, Климент Охридски, попот Богомил, Кирил Пејчиновиќ, Јоаким Крчовски, браќата Миладиновци, Григор Прличев и др. Треба да си признаам дека јас не се покажав особено полезен на заседанието на Кружокот. Напротив. Тоа што го чув од присутните и особено од Вапцаров направи коренит прелом во моите филолошки разбирања...

Од тоа време во врска со ова прашање се зачувани (во две верзии) и белешките на Михаил Сматракалев, но тие се однесуваат за зборник од литературни творби на современите македонски писатели (во едната белешка 9, а во другата 12 автори): 1. Никола Вапцаров (Татковина, Реферат, Земја, Мајка, Крали Марко) 2. Антон Попов (Струмица, Родна куќа, По бурата, Песна за Струма, репортажата Градот што умира Мелник), 3. Коле Неделковски (На кинисување, Ропство, Тушина, Стоан на Ордановци, Скитник), 4. Коста Рацин (Ленка, Печал, Елегии 3 и 4, На Струга дуќан да имам 7), 5. Асен Ведров - ? - 6, Кирил Манасиев - ?, 7. Венко Марковски (Република, Жетварите, Месецот, Алтана, од романот Климе), 8. Ангел Жаров (Песна на моите реки, Туѓина, Ѕвезда, Во летото, Комитска), 9. Георги Алексиев - ?, 10. Димитар Стефанов (Струма, Поздрав, Македонија, репортажа), 11. Никола Младенов (Од поемата Бунт, Македонска песна), 12. Коста Кољаров - ?.

Ova e natpisot i linkot na Aleksandar Donski vo Makedonsko Sonce za Venko Markovski:



Aлександар ДОНСКИ: Историјата не е само минато
ВЕНКО МАРКОВСКИ - ОД МАКЕДОНИСТ ДО ТОДОР ЖИВКОВИСТ

- Малку е познато во јавноста дека Венко Марковски пред војната бил член на тајна македонска организација, чии членови себе си се декларирале како директни потомци на Филип и Александар Македонски!
- Во НОБ и по војната Марковски пишувал песни за Тито и за другите членови на КПМ, но и за Сталин, а подоцна и за Тодор Живков

Во овој текст нема да ги анализираме несомнените поетски вредности на македонскиот поет Венко Марковски, туку ќе укажеме на малку познати моменти од неговата рана политичка дејност. Така, на пример, малку е познат податокот дека Венко Марковски, пред војната, не само што бил истакнат конспиративен македонски национален деец, туку тој и практично членувал во раководството на една тајна македонска организација, чие членство се залагало за независна и обединета Македонија, со македонска нација и засебен македонски јазик. Она што е интересно е фактот дека членовите на оваа организација себе си се сметале како директни етнички потомци на Филип и на Александар Македонски!



ТАЈНАТА ОРГАНИЗАЦИЈА ММОР

Името на оваа македонска илегална организација било ММОР (модифициран збор од францускиот збор морт, што значи: смрт - според девизата: Смрт или слобода!) и таа дејствувала главно во триесеттите години. Во врска со залагањето на оваа организација за засебен македонски литературен јазик и за нивните идеи дека Македонците се директни етнички потомци на Филип и на Александар Македонски, сведоштво дал нејзиниот раководител Благоја Димитров од Скопје, кој во врска со ова изјавил:

Основна задача беше да се зборува на македонски, да се купуваат книги. Се формираа ќелии од по тројца членови и секоја таква ќелија си имаше своја библиотека. Имавме и книги за Александар Македонски и сето тоа го сметавме како наше.

Во врска со ваквите програмски и национални определби на ММОР, сведоштво дал и македонскиот национален деец Димче Аџимитрески од Прилеп, кој и самиот бил член на раководството на оваа тајна македонска организација:

Ние имавме една стара книга за Александар Македонски. Така ние се воспитувавме. Го сметавме за наш крал и сонувавме за такво кралство што некогаш тој го создал.

Рековме дека во најтесното раководство на оваа тајна македонска организација (покрај Аџимитрески и Димитров), тогаш се наоѓал и поетот Венко Марковски, како и Стојан Јовановски, а близок до организацијата бил и Коста Рацин.

Иако Венко Марковски по своето политичко убедување главно бил левичар, интересно е дека, кога некои членови од раководството на ММОР предложиле истата да стапи во преговори со КПМ, Марковски не се согласил со овој предлог и гласал против.

Инаку, во ноември 1934 година, организацијата ММОР била пробиена, а некои од нејзините членови биле уапсени од страна на великосрпската полиција.



БУГАРСКИ СВЕДОШТВА ЗА МАКЕДОНСКИОТ ЈАЗИК НА МАРКОВСКИ

Подоцна, Венко Марковски непосредно пред војната, во Бугарија, објавувал поезија на македонски јазик. Истакнатиот бугарски писател Ангел Тодоров, во 1939 година, напишал дека јазикот на кој пишува Марковски не е никакво бугарско наречје, туку засебен македонски јазик:

Венко Марковски не пишува на некое бугарско наречје, туку на еден локален говор, кој претендира да се развие во посебен, одделен национален јазик.

Подоцна, под диктат на бугаро-комунистичкиот режим Ангел Тодоров ја врти капата, па пишува пробугарски и антимакедонски статии.

Истакнатиот бугарски критичар Гана Т. Павлова истата (1939 година) изјавила дека јазикот на кој пишувал Марковски одвај можела да го разбере, за што & била потребна извесна помош:

Признавам дека песните на Венко Марковски доста ме измачија во однос на јазикот и без извесна помош не би ги разбрала наполно.

Во врска со јазикот на кој пишувал Венко Марковски, се огласил и академик Тодор Павлов. Во истата 1939 година, Павлов запишал:

Оваа поезија и овој јазик можат да ја играат и ќе ја играат улогата на првокласно средство за закрепнување на борбената народномакедонска свест и на вистинскиот прогресивен македонски патриотизам, завештан на секој Македонец од сите наши просветители и револуционери.

Со оваа промакедонска изјава, дадена уште пред војната, и академик Тодор Павлов (инаку роден штипјанец) отпаѓа од великобугарскиот арсенал како нивен цврст бедем. Секако дека Павлов давал слични изјави и веднаш по војната, иако себе си главно се декларирал како Бугарин и бил член на Бугарската академија на науките.

Поради тоа што пишувал на македонски јазик, од страна на бугарската држава на Венко Марковски му била укината стипендијата.

Во тајниот извештај од Министерството за надворешни работи на Кралството Југославија, напишан на 06.03.1940 година, во врска со излегувањето на двете први стихозбирки од Венко Марковски, објавени во Бугарија, помеѓу другото, пишува:

Венко Марковски, спротивно на желбите на Бугарското министерство за просвета, издал две стихозбирки на македонски дијалект. Поради тоа бил повикан во Министерството за просвета, каде што му било соопштено дека ќе му се одземе стипендијата ако продолжи да пишува на чист македонски дијалект. Марковски одговорил дека неговите сонародници не би ги разбрале песните во колку би ги пишувал на бугарски јазик, а неговите песни им се наменети ним. Министтерството за просвета тогаш му ја одзело стипендијата и тој се нашол на улица... Марковски инаку е противник на ВМРО.

За поезијата на Венко Марковски бугарскиот поет Христо Радевски, во 1944 година напишал:

Тој е македонски поет и речиси сите негови дела се напишани на македонски јазик, на јазикот што нашите големобугарски шовинисти го сметаат за бугарско наречје, како и Македонија што ја сметаат за бугарска провинција. Венко Марковски уште пред години, во времето на шовинистичкиот бес кај нас, излезе со својата поезија и демонстративно изјави дека Македонците и македонскиот јазик се самостоен народ со свој јазик.



МАРКОВСКИ ПЕЕ ЗА ТИТО!

За време на Втората светска војна, во истата 1944 година, Венко Марковски напишал стихови, посветени на - Тито!Во стиховите Марковски пее:

На тебе друже Тито песнава ја праќам,

под знамето на Гоце родена е в Штаб,

се роди в рана есен, на први листокап,

Овие стихови претставуваат фрагмент од епот Партизани, објавен како издание на НОВ и ПО на Македонија.

Во збирката Орлите на Македонија (1945 год), која збирка била објавена во 2000 тираж, Марковски објавува песни посветени на македонските национални борци и партизани: Мирче Ацев, Страшо Пинџур, Кузман Јосифовски - Питу, Христијан Тодоровски - Карпош, Вера Циривири - Трена, Кире Гавриловски - Јане, Круме Волнаровски - Коле, Димче Ангелов - Габерот, Димче Мирчев, Киро Кристев, Манчо Малимановски, Стојан Сукуловски и други. Во песните тој жестоко ги напаѓа фашистите, а ги велича партизаните и КПМ (но и Сталин). Бугарскиот фашистички окупатор Венко Марковски погрдно го нарекува како болгарски орди. Така на пример, во песната посветена на Христијан Тодоровски - Карпош, Марковски пее:

Се разбиват пруги, стациони горат

участоци летат, а возој са в дим.

Со Дражини банди, со болгарски орди,

со Германци в бој са от првите дни.

Ако се знае дека терминот орди означува примитивна средновековна војска, тогаш нарекувањето на бугарската фашистичка војска како болгарски орди претставува една од најжестоките негативни квалификации на оваа војска, дадена кога и да е, од страна на еден македонски поет. Секако дека така е и со четниците на Дража Михајловиќ, кои овде се наречени како банди.

Во песната за Кузман Јосифовски - Питу, Марковски пее за ЦК на КПМ:

Во борбата крстен смел орел на Це-Ка

на младата војска во главниот Штаб,

во љубовта широк ко рамнинска река,

во верата корав ко столетен даб.

Понатаму, во истата песна, Марковски пее и за Сталин:

На рамења стреснал непокорна глава

го облива слонце на вечниот мај,

со сталинска љубов он светот го завил,

и чекори тврдо по родниот крај.

И во песната за македонските партизани Кире Гавриловски и Круме Волнаровски, Венко Марковски, повторно пее за Тито и за Сталин:

Каде се чуло војник на Тита,

пушка да фрли, пленик да падне,

не стра не плаши, наши са дните

на бој ве викам подлеци гадни.

И понатаму:

Виорот силен иде од Исток,

збоднал коњ алов другарот Сталин,

нашите дни са есени листој,

вас смрт ве чека и страшни векој.

И понатаму:

И пее смело поздрави праќа

На Јосиф Сталин, на маршал Тито,

на својот народ, на своите браќа

и в бој ги вика еден до сите.

Во песната за Вера Цири Вири-Трена, Марковски повторно пее за КПМ:

Мојата вера е жар што гори,

смрт не ја гасне на земја,

Ка Пе Ем в бојот крепост ме стори,

и дух ми даде за борба.

Секако дека ова не се единствените песни на Венко Марковски, во кои тој ги велича партизаните, Тито и КПМ (но и Сталин), а пишувал и други песни со македонска национална содржина. Подоцна, меѓутоа, Венко Марковски, откако бега во Бугарија, почнува да објавува песни со анти-македонска содржина и да го велича Тодор Живков. Овде не сакам да навлегувам во анализирање на причините за бегството на Венко Марковски од Македонија (кои веројатно во голема мера биле оправдани, ако се знае карактерот на југословенскиот тоталитарен комунистички режим), но факт е дека и тој ја доживеал трагичната судбина на мнозина тогашни интелектуалци, кои биле принудени (било поради својот личен опстанок, било поради директен притисок од страна на тоталитарните режими) да го продаваат својот талент на политиката. Венко Марковски несомнено е талентиран поет и ние треба со почит да се однесуваме кон неговите македонски национални пројави, но македонските бугаромани треба конечно да престанат подмолно да го користат овој трагичен поет за своите антимакедонски ставови. Македонските бугаромани денес ги цитираат пробугарските и антимакедонски изјави на Венко Марковски што ги давал пред крајот на својот живот за време на бугарскиот комунистички режим, но според овде наведените цитати, повеќе од очигледно е дека бугароманите воопшто не треба да сметаат на Венко Марковски како на свој ,,цврст бедем".

Ova e felton vo Utrinski Vesnik objaveno vo Број 2925 понеделник, 02 март 2009 :
http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=A0724...4FB4Фељтон

Вистините и контроверзиите за Венко Марковски (1)



Зошто големиот Македонец стана Бугарин

Виктор Цветаноски

Венко Марковски, еве, неколку месеци ја бранува македонската јавност. Oдново се на преиспитување делото и животот на човекот чии стихови во годините на Втората светска војна и по неа го јакнеа македонското национално чувство и патриотизам и го зацврстуваа борбениот дух на борците во антифашистичката борба. Но, истовремено се поставуваат прашања зошто овој познат Македонец во шеесеттите години од минатиот век пребега во Бугарија и таму стана голем Бугарин.

Претседателот на МАНУ, академик Георги Старделов побара „Македонецот Венко да им се врати на Македонците“, подвлекувајќи притоа дека е направена „литературно-историска грешка што долго се провлекувала во нашата историја на литературата“. Според него, основоположник на современата македонска литература не е Кочо Рацин, туку Венко Марковски. „Несоборлив е историско - книжевниот факт дека ’Народни бигори’, и веднаш по неа ’Огинот’, се првите современи збирки-песни објавени воопшто на македонски јазик и дека, според тоа, во почетокот на сите почетоци на современата македонска поезија треба да стои името токму на Венко Марковски. Нему му принадлежи епитетот на прв поет меѓу основоположниците на современата македонска поезија. Тој факт во нашата литературна историја беше затемнет и подолго време не се земаше предвид, при што обично се имплицираа главно политички причини“, пишува академик Старделов во книгата за основоположниците на современата македонска литература.


Венко Марковски на Голи Оток помина пет години

Кој е Венко Марковски? По што остана запаметен и со што ја задолжи Македонија и македонската нација? Како дојде до неговото одродување? Околу неговото име и дело постојат повеќе контроверзии и поделени мислења. За едни е голем поет и основоположник на поновата македонска литература, вљубеник во слободата на Македонија, Македонец кој бил присилен од тогашниот комунистички режим да пребегне во Софија. За други, кои не му го оспоруваат неговиот придонес во литературата и македонската национална борба, тој бил нестабилна личност, славољубив, кариерист, додворлив и предавник на македонската кауза, човек кој згазнал врз своето национално достоинство, определувајќи се како Бугарин, негирајќи ја притоа македонската нација и јазик за што жестоко се борел во годините пред тоа.

Венко Марковски е роден во Скопје во 1915 година. Неговото вистинско име и презиме е Велјан (Венимијанин) Тошев, а псевдонимот Венко го зел како гимназијалец кога имал 13-14 години. Во 1937 година, во времето на суровиот режим на Србите во Кралска Југославија, пребегал во Бугарија, каде што завршил Филолошки факултет. Таму другарувал со познати македонски револуционери кои отворено се спротивставувале на големобугарските аспирации спрема Македонија, како што се Ангел Динев, Крсто Гермов -Шакир, Христо Калајџиевски, Митко Зафировски и други. Подоцна станал член на Македонскиот литературен кружок формиран од Никола Јонков Вапцаров, Антон Попов, Ѓорѓи Абаџиев, Михаил Сматракалев, Димитар Митрев и други.

Бунтовната поезија на Веко Марковски нема да остане незабележана од тогашната профашистичка власт на Бугарија. Неговата „Бие дванаесет“ од полицијата ќе биде протолкувана како повик за уривање на постојното државно уредување. Затоа ќе биде затворен и интерниран во концентрациониот логор за комунисти „Гонда Вода“, а оттаму во новоформираниот концлогор „Ени Ќок“, каде што ќе остане речиси две години. Од заточеништво ќе го спаси познатиот штипјанец Тодор Павлов, голем авторитет во комунистичка Бугарија, кој за цело време ќе го поддржува и ќе пишува во суперлативи за неговата поезија, споредувајќи го со познатиот бугарски поет Христо Ботев и нарекувајќи го ’нов Пушкин’.



Павлов, кој едно време ќе биде во затвор заедно со Венко, откако ќе дознае дека неговиот пријател е болен, ќе испрати писмо до тогашното Министерство за внатрешни работи на Бугарија во кое ќе го предупреди министерот оти ќе сноси голема одговорност ако дозволи во концлогорот да умре од ТБЦ така голем поет каков што е Венко Марковски. Таквото предупредување ќе даде резултат и Венко ќе биде префрлен во еден санаториум крај Софија и по шестмесечно лекување пуштен на слобода.

Во Софија нема да остане долго. Заедно со сопругата Филимена и четиригодишниот син Миле ќе се врати во Македонија и двајцата ќе им се приклучат на партизаните. Според некои тврдења, Венко станал член на Главниот штаб и учествувал во пишувањето на Манифестот. Тогаш ги напишал и познатите песни „Марш на паднатите„, „Орлите над Македонија“, „Заветот на Караорман“ и други песни со кои го јакнел борбениот дух на борците.

Венко Марковски вршел и повеќе политички функции. Бил во првиот состав на Иницијативниот одбор за свикување на АСНОМ формиран во ноември 1943 година. Како делегат учествувал и на Првото заседание во „Св. Прохор Пчињски“ и бил избран за член на Президиумот, а бил и член на АВНОЈ.

Меѓутоа, тој набргу станал црна овца и бил непожелен за тогашните први луѓе на власта. Корените за судирот со тогашната комунистичка елита и неговата елиминација од политичката сцена до која ќе дојде подоцна можеби треба да се бараат уште во деновите кога бил во партизани. Есента 1943 година за време на првото ослободување на Кичево биле заробени Германци. Тогаш дошло до преговори за нивна размена. Бидејќи Германците немале заробени партизани, било решено да се бара ослободување на некои македонски борци кои биле во бугарските затвори. Во дискусијата кој да биде побаран за размена дошло до жесток судир меѓу Венко Марковски и Светозар Вукмановиќ – Темпо. Венко инсистирал за Германците да биде разменет Павел Шатев, а Темпо, Лазар Колишевски. До размена не дошло, но последиците од таа караница ќе ги почувствува Венко подоцна.

До нови судири ќе дојде и за време на создавањето на македонската азбука и кодификација на македонскиот литературен јазик, кога Венко нема да се согласи со некои решенија. Набргу потоа првите луѓе на власта ќе му дадат на знаење дека не е пожелен повеќе во политиката. Дури ќе го исклучат и од партијата во 1946 година. Кобна за него ќе биде една средба во Белград кога заедно со Павел Шатев и Димитар Влахов се сретнале со В’лко Червењаков и Тодор Павлов, бугарски делегати кои учествувале на Сесловенскиот конгрес. Ќе биде обвинет дека пред нив изнесувал невистини за македонското раководство. Тогаш и Павел Шатев ќе биде сменет од прв потпретседател на Президиумот на АСНОМ.

Напоредно со политичката дисквалификација ќе започне и кампања против неговото творештво. Критиките за неговите книжевни дела ќе бидат се' понегативни, а суетниот Венко, кој дотогаш бил величан како најголем македонски поет, врз чии текстови биле компонирани партизанските маршеви, не ќе може да се помири со тоа и ќе се најде во немилост.

За време на Информбирото ќе му биде зададен последниот удар. Ќе биде затворен како „предавник на македонскиот народ“. Прво ќе биде суден во 1950 година и ослободен, но затоа пак во 1955 година нема да му простат, ќе биде испратен пет години на озлогласениот Голи Оток каде што со невидена репресија беа „превоспитувани“ сите оние комунисти кои се нашле на страната на Сталин во судирот со Тито. Во пресметката со него ќе страда и неговото семејство и сите роднини и пријатели. Тогаш околу дваесетина лица биле затворени, а семејството интернирано во Кичевско.



По враќањето од Голи Оток, и натаму продолжило систематското уништување на Венко како човек и како творец. Неколку години не ги уживал ни основните граѓански права, а она што било најболно никој не сакал да ги печати неговите творби. Тие години видот се' повеќе почнал да му слабее, а македонската комунистичка власт на изненадување на многумина му издала пасош за да се лекува во странство. По операцијата, во 1966 година од Одеса директно заминал во Бугарија, каде што почина во 1988 година.

Бугарите ќе го пречекаат со раширени раце и ќе му ги дадат сите привилегии што може да му се дадат на еден човек. А тој за возврат од голем Македонец ќе се претвори во голем Бугарин. Бугарската пропаганда мошне успешно ќе го искористи во антимакедонската кампања. Тој ќе напише повеќе книги во кои ќе ја негира македонската нација и јазик. По неколку години, во Софија ќе му се приклучат и неговата сопруга Филимена и синот Миле, кој под неразјаснети околности загина во сообраќајна несреќа.


#
Статијата е прочитана 3495 пати.

Испрати коментар

Од: kemba
Датум: 02.03.2009 02:14:57
Ликот на вистината е со лаги обвиен. Требаше авторот да кажи за која буква В.М. се замери со тогашната централа?
Од: Petre
Датум: 02.03.2009 04:21:34
Mozhebi avtorot Cvetanovski treba podetalno da napise so koi reshenia Venko Markovski ne se soglasuval za kodifikacijata na makedonskiot jazik. Dokolku znam KPJ (t.e. Srbite) ne se soglasuvale golem "er" i mal "er" da bidat del od mak. azbuka bidejki ke bide mnogu slicna so bugarskata. Tie mu kazuvaat na Venko da ja prifati deneshnata mak. azbuka (kopirana od srpskata so analogni izmeni za g' i k' ), no toj ne ja prifaka (sepak bil filolog i sigurno znael poveke otkolku samite Srbi) i zatoa i odi na Goli Otok. Viktore ve molam so celosna informacija, a ne neopredeleni "fakti" ili tuka uste raboti komunistickata propaganda pa ako se kazat nekoi nesta Makedoncite ke prestanata da bidat Makedonci. Ne plashete se ovoj narod ne se otkaza od Makedonija vo mnogu poteski vreminja, sigurno zaradi politicarite nema da se otkaze.
Од: Ace od Avstralija
Датум: 02.03.2009 06:19:12
Bez razlika dali e nekoj prav 110% Makedonec, sakal da bide Bugarin i mars prijatno. Ete im gi site sega so Bugarski pasosi i site tie sikter. kako ne, ce se molime i ubeduvame. Poslednite godini od nivnite zivoti se najgolema kazna i custvoto deka se Makedonci go imaat kako vnatresen nemir proprateno do grob.
Од: vmrovec
Датум: 02.03.2009 07:11:20
Za zal nie nisto pozitivno ne izvlekovme od istorijata, i den denes gi progonuvame site Makedonci patrioti i politicari. Samo sme edinstveni koga treba da se napaga nekogo, site vrz nego, ne znaejki dali nekoj e vo pravo ili navistina e vo grska. Dali ke dozvolime uste mnogu Makedonci da stanat Bugari, e toa navistina zavisi samo od nas Makedoncite. Poznavam covek koj e najgolemiot patriot vo Makedonija, koj dade se od sebe Makedonija da bide nezavisna, so godini na sila go pravat Bugarin, predavnik, tatarin i sto nema da se izmisli a "nasata inteligencija " i site tie sto ja kreiraat javnosta, ne reagiraat, toa kaj nas e normalno.
Од: Ekshi Su
Датум: 02.03.2009 08:47:08
Ех Венко, Венко. Да беше вистински Македонец, ќе заминеше за Австралија, Канада или барем во Западна Европа, а не во тоталитарна Бугарија во време кога се неѓираше се што е македонско. Туку, каков нарцисоиден тип беше и остана, помило ти беше мекото кадифе на БАН отоклку Татковината и македонската нација. Што се однесува до авторот на овој фељтон, поарно да го приврши порано отколку да импровизира.
Од: Georgievski
Датум: 02.03.2009 0949
Toa što napravil za Makedonija treba da go cenime i počituvame. A toa što se izjasnil posle kao bugarin treba da go premolčuvame.Negovoto ime treba da bide zaedno so Racin, Konevski i dr.On e samo eden od golemiot broj makedonci koj živeat vo druga država a dobile i drugo državjanstvo.Roden e vo Skopje i pripadja na Republika Makedonija.Ziveel i umrel vo druga država.Ajde konečno nie makedoncite da počneme da se obedinuvame.Dosta se delevme samite ili drugite ne delea za tudji interesi.
Од: od mene
Датум: 02.03.2009 09:45:45
а бе цело време страдаме од самите себе си до кога незнам ама це му дојди крајо на сите просрби и пробугари и сега имаме цело време спиуни кои несакаат Македонија да остани а тие се и во власта
Од: mitre
Датум: 02.03.2009 09:59:55
Tekstot e napisan vo najdobrata tradicija na makedonskoto novinarstvo koe ne sluzi za informiranje tuku za manipuliranje. Najgolemiot del od tekstot e vo red so argumenti, no na krajot se postavuva edna teza kako ispravna, bez da se obrazlozi. So ova mislam na delot deka V.M. "od golem Makedonec ke se pretvori vo golem Bugarin" i "Toj ke napise poveke knigi vo koi ke ja negira makedonskata nacija i jazik". Dodeka detalno go nabrojuva opusot na V.M napisan vo Makedonija, avtorot ne spomnuva nitu edno delo napisano nadvor od Makedonija. A ne ja obrazlozuva nitu sodrzinata na ovie "predavnicki" dela. Vprocem poslednite zborovi vo tekstot se jasno nameneti za diskvalifikacija na V.M. vo ocite na citratelite. Za zal nasata javnost nemala nikogas moznost da gi procita delata na avtorite koi se identificirani kako odnarodeni za da moze da samata da donese zaklucok. Site diskvalifikacii (za site avtori) se baziraat na prenesena informacija, kakva e i informacijata vo posledniot del od tekstot
Од: Baba Jana
Датум: 02.03.2009 10:13:48
" De mortuis nihil nisi veritas" ( Za mrtvite samo vistinata)Me iznenadi formulacijata " od za mnogumina nepoznati pricini mu bil izdaden pasos". Dobro se sekjavam, deka Venko ( kogo licno go poznavav, a zena mu Filimena mi bese profesorka po makedonski jazik ) bese galenice vo makedonskoto literaturno milje. Bese prepotenten, do krajnosti samobendisan i ne podnesuvase ne daj Boze, nikoj osven nego da bide falen. Na izdavanjeto na pasosot mu predhodese edno negovo ortvoreno, krajno pokajnicko pismo, vo v. "Nova Makedonija", vo koe toj gi priznavase svoite zabludi i bozem iskreno se kaese za toa. Seto toa, kako sto se pokaza podocna, bilo fol; od Rusija toj prebega vo Bugarija, vo koja togas imase mnogu potvrd komunisticki rezim otkolku kaj nas. No nemu mu bese najvazno da bide "glaven, interesen" i po cena na predavstvo. Toj bese dobar poet, no PREDEAVNIK. Makedonija iznedri mnogu pogolemi poeti od nego. A makedonskata azbuka, nea ne ja pravea "Srbi", tuku Makedonska komisija.
Од: zoran
Датум: 02.03.2009 10:46:31
stardelov i drugite akademici moze da imaat razbiranje za negovoto izjasnuvanje kako Bugarin po site premrezija sto gi minal Venko. Eve, i jas licno imam razbiranje za toa. Megjutoa, heroj ne moze i ne smee da bide covek kogo ke go sozaluvame poradi taznata sudbina, tuku onoj koj ke pokaze deka i pokraj premrezijata ostanal Makedonec. Zatoa, ostajte go Venko neka pociva vo mir
Од: krivoshija
Датум: 02.03.2009 12:06:26
Baba Jano, Iskreno blagodaram za komentarot.
Од: Sramota
Датум: 02.03.2009 12:19:52
Pominaa veke dve decenii, a slucajot so stradalnikot i golemiot patriot Venko Markovski se otvara duri sega i toa selektivno i dozirano! Sramota.
Од: nemir
Датум: 02.03.2009 12:55:32
Во историјата на македонскиот народ има безброј примери, кога вистинските патриоти-македонци посегнувале и по саможртва ( Христо Узунов, Стив Наумов ... ) пред обидот на поробувачите да ги покорат. ВМ очигледно не бил спремен на многу помала жртва, да живее и твори во првата држава на македонскиот народ по Самуила, па дури и да му недостигале спорните букви. А сто се однесува до “буквите”, ги немаше ни кај Крсте Петков Мисирков и што е уште поважно, судот на времето во изминатите шеесет години им даде за право и него ( на Крсте ) и на Блаже Конески и Комисијата на АСНОМ. Со тие букви се создаваше, се создава и ќе се создава во следните милениуми македонската литература. Со таа азбука светските слависти и понатаму ќе го учат македонскиот јазик и ќе гоафирмираат идентитетот на македонскиот народ, ќе укажуваат на неговата посебност.
Од: Janko Tomov,Avstralija
Датум: 02.03.2009 12:58:05
Kaj avtorot na tekstov, g-din Cvetanovski, odvreme navreme citajki gi negovite nacionalni komentari I feltoni, primetuvam golem napredok. So ovoj tekst, I so slicni na nego, bidejki ziveam 40 godini vo Avstralija, ,vo koi avtorot Cvetanovski, pishuvajki za zivotot na Venko Markovski, vo ovoj slucaj, a I za makedonskite dejci I revolucioneri,od okolu I posle ilindenskiot period, prestavuva novina I novi soznanija za ovoj kontradiktoren Makedonec.Dosega Srbite I prosrpskite elementi,vo vladite na jugoslovenska Makedonija, ne gi publikuvaa, biografiite na site nashi, koi se ogreshile protiv srbizmot I komunizmot, koj vladeeshe do skoro. Tie skoro site vidni Makedonci, koi ne se slozuvaa so niv gi pravea za Bugari! Iako imaizvesni namerni nedoobjasnuvanja, za VM, sepak moze dobro da se zakluci za negovite zaslugi za makedoncite I Republika Makedonija. Vprochem nie Makedoncite treba da ne se otkazuvame od svoite vidni Makedonci.Tia kakvi takvi pripagaat na nashata istorija. Treba ga gi uc
Од: Виктор
Датум: 02.03.2009 14:14:05
Квалификацијата „Предавник„ ќе ја закопа македонската држава и македонскиот народ. Нема „Предавници„, господине Виктор Цветановски. Има луѓе што различно размислуваат или различно се чуствуваат. Штета што за нас е научна фантастика поимот „Демократија„.
Од: Stara skopjanka
Датум: 02.03.2009 15:52:21
Bez da pravam eftina psihoanaliza za otstranivanjeto na Venko ,na vremeto,od politickiot , javniot i kulturn zivot na Makedonija,negoiot ponatamosen pat ke ostane enigma za mnogumina. Venko po izleguvanje od zatvorot ziveese eden tez-ok zivot, zaboraven i odbegnat od mnogumina svoi nekogasni prijateli i kolegi kako i od onie od "sofiskiot kruzok" ili od delegatite od P. Pcinski. Bez rabota, ili onaa mizerna vo "Granap" vo G. Petrov, talkase od eden do drug "prijatel" kade vratite mu bea najcesto zatvoreni ili ladnoorvoreni. Lugjeto se plasea za sebe, za svojata idnina. Z a negoviot prestoj vo Sofija, imam sto da kazam, no prostorot ne mi dozvoluva. Negoviot sin Mile prijatel od pionerskiot dom Karpos,pred da zamine od Jugoslavija, najcesno si gi isplati site privatni dolgovi i kredite.... A Pesnite na Venko, negovite " Orlite na Makedonija" ne ucea za ljubov kon tatkovinata, i kon poezijata. Deneska ene gi gi cuvam vrameni vo mojot dom..
Од: venko makedonski
Датум: 02.03.2009 19:56:39
Po nego tatko mi e krstil a deka politicki mu eb... majkata toa e tocno\.no dobro e sto pocna da se pisuva da se obrabotuva a covek koga ke nema od sto da zivee ne \bolgarin ke se kaze i arapin, kako Krste \Petkov kako Kiro Gligorov i mn drugi nasi dejci.Da zivee Makedonija

Ovaa e vtoriot del od serijalot za Venko Markovski objaven vo Utrinski Vesnik:
Фељтон

Вистините и контроверзиите за Венко Марковски (2)


Македонски писатели и интелектуалци на гробот на Венко Марковски со неговата сопруга Филимена

Академик Иван Катарџиев кој се среќавал со поетот, вели дека Венко имал амбиции да биде претседател на македонската влада

Виктор Цветаноски

Венко Марковски за себе како поет имал мошне високо мислење. Често велел дека тој е најдобриот ученик на познатиот пролетерски поет Мајаковски, подобар дури и од Французинот Анри Барбис. Истовремено, сметал дека тој треба да биде претседател на тогашната македонска влада наместо Лазар Колишевски.

„’Иване, треба да знаеш дека јас сум најдобриот ученик на Мајаковски. Во светот сме двајца – јас и Анри Барбис. Луѓето сметаат дека јас сум многу подобар и од Анри Барбис‘. За мене беа чудни неговите зборови, но уште почудно ми стана кога ми рече дека на чело на владата на Македонија не треба да биде Лазар Колишевски, туку тој, а претседател на Балканската федерација Георги Димитров, а не Тито. Не реагирав, зашто тогаш за мене Венко беше голем авторитет, меѓутоа од тој разговор извлеков заклучок дека има големи политички претензии. Не бев во ситуација тогаш да проценам дали тие негови амбиции одговараат на неговата политичка и интелектуална способност“, раскажува академик Иван Катарџиев, кој имал можност неколку пати да се сретне со Венко Марковски и во четири очи да разговараат.

Катарџиев со поголема група македонски студенти од Пиринска Македонија дошол во Скопје во декември 1946 година. Сите имале големи симпатии за Венко. Уште во Бугарија и' се восхитувале на неговата поезија, а особено многу била цитирана „Орлицата“, која имала големо влијание и популарност по поволните критики што ги напишал Тодор Павлов, кој, како што вели македонскиот академик, го издигнал Венко на многу висок пиедестал во очите на младите во Пиринска Македонија. Оцените на Павлов, инаку роден штипјанец, за нив биле меродавни, зашто тој бил голем авторитет и важел за најголем толкувач на марксизмот во Бугарија.

„Не помина многу време откако ние пиринските студенти стигнавме во Скопје и во почетокот на 1947 година воспоставивме контакт со Венко и речиси комплетно, еднаш или двапати, го посетивме дома и бевме многу добро пречекани. Бидејќи ме интересираше тоа што го пишува тој, а и самиот малку се занимавав со филозофија, имав неколку приватни средби со него. Се сеќавам на две кои длабоко ми се втиснати во свеста. Тоа беа средби крај Вардар. Беше пролет, а Вардар надојден и матен. Седевме на брегот, а тој гледајќи во водата како шумоли, ми велеше: ’Иване, слушај, тоа е поезијата на Вардар, поезија на Македонија. Тоа може да го сфати само човек како мене. Обичен човек не може да ја доживее и слушне таа песна, таа поезија на Вардар, да го почувствува тоа воодушевување, да разбере што говори водата движејќи се надолу’. Додека одевме крај реката, не' следеше еден постар човек, мислам дека се викаше Киро. Венко често запишуваше нешто на хартија и ако не му се допаднеше, го фрлаше, а Киро го собираше. Ми беше чудно и го прашав зошто го прави тоа. Ми рече: ’Вие не знаете каква вредност ќе има утре за нашата културна историја она што сега го пишува и го фрла Венко. Тоа што го собирам е бисер за иднината’“, раскажува академик Катарџиев.


Јас сум најдобриот ученик на Мајаковски. Во светот сме двајца - јас и Анри Барбис, му говорел Венко Марковски на Иван Катарџиев

Подоцна тие средби на Венко со студентите од Пиринска Македонија станале се' поретки, особено по објавувањето на резолуцијата на Информбирото. Само некои студенти кои пишувале поезија продолжиле да се гледаат со него и натаму. Академик Катарџиев истакнува дека од разговорите што ги водел крај Вардар и средбите што ги имал во неговата куќа стекнал впечаток дека Венко сакал да биде прва политичка личност во Македонија, со оглед на неговото значење како поет. Високите оцени на Тодор Павлов за неговата поезија направиле многу суетен човек од Венко. Тој сметал дека е врв на поезијата и во Македонија и во Бугарија.

По пребегнувањето во Софија, Венко Маркоски бил користен од Бугарија во антимакедонската пропаганда. „Во Бугарија беше употребен во политиката за асимилација на Македонците и на македонската емиграција. За време на парламентарните избори, власта на Тодор Живков го вклучи во кампањата и говорел на митинзите во повеќе градови на Пиринска Македонија. Поседувам информации за неговиот настап во Сандански, каде што пред народот тврдел дека не постои македонската нација и дека Македонците се Бугари. Истите говори ги држел и пред македонската емиграција во Бугарија“, подвлекува Катарџиев.

Она што денес е предмет на расправа за рехабилитацијата на Венко Марковски, според Катарџиев, е логичен израз на интересот на македонските интелектуалци кон поезијата и судбината на Венко, интерес што се јавил уште во годините по неговото заминување во Бугарија, но контактите со него биле тајни.

„Оваа дебата што сега се води околу него за мене е изнасилена. Имам чувство дека таа е политичка и зад неа стојат политички мотиви. Неодамна прочитав еден опширен текст од неговата сопруга Филимена во списанието ’Македонски преглед‘ на Македонскиот научен институт во Софија, во кој таа полемизира со Виолета Ачкоска и некои македонски интелектуалци. Таа таму кажува дека се чувствува како Бугарка, а творештвото на нејзиниот сопруг Венко и' припаѓало само на бугарската култура, зашто македонската нација не постоела бидејќи Македонците, според неа, биле Бугари. Да бидам искрен, немав трпение да го прочитам докрај, зашто ми заличи на пропаганда од времето на педесеттите години на минатиот век“, додава Катарџиев.


Тој посебно подвлекува дека е многу изненаден и фрустриран од она што го прочитал во весниците за тоа дека во Софија се чувале неговиот мозок и срце. „Треба да се ослободиме од предрасудите спрема Венко Марковски и спрема луѓето што дејствувале пред создавањето на македонската држава и не треба да го доведуваме во прашање нивниот однос кон македонскиот идентитет, бидејќи тој е подложен на осцилации во зависност од времето. Венко во еден дел од својот живот носи последици од тоа време. Неговото заминување и подоцнежно однесување во Бугарија треба да се оценат како врв на македонската трагедија, врв на барањето себеси, врв на конфликтот кому Македонецот му припаѓа. Секој оној што бил под влијание на ВМРО–Обединета од триесеттите години, по формирањето на македонската држава дошол во конфликт со нормирањето на македонскиот јазик. А Венко беше член на ВМРО-Обединета во годините на младоста која во почетокот немаше јасна претстава за македонскиот национален идентитет. Нејзиниот однос беше левичарски и основна цел, пред се', и' беше Македонците да си имаат сопствена држава. ВМРО–Обединета тогаш не го третираше прашањето за македонскиот јазик и нација. Со него ќе се зафати подоцна“, објаснува академик Катарџиев.

Тој притоа посочува едно писмо што го испратил Тодор Павлов до Георги Димитров, во кое го информира дека „Лазо Колишевски му забележувал и не можел да му прости на Венко Марковски што создавал азбука која поддржувала извесна врска со азбуките на Србија и на Бугарија, но истовремено да биде македонска азбука што ќе го одразува богатството и специфичноста на македонскиот јазик“. „Дали е тоа точно - не можам да тврдам. За мене тоа не е битно. Битно е следново. Венко Марковски одамна е покоен. За мене е фрапантна информацијата дека неговиот мозок и срце се конзервирани и треба да служат за некаков доказ за нечија политика. Ако сакаме да изградиме мост за надминување на самите себеси, треба да се погрижиме да го доведеме овде во Македонија. Да оставиме времето да ги оцени неговото дело и однесување. Да не правиме од Венко политички маркетинг за определени интереси, особено не сега кога сме пред избори“, подвлекува македонскиот академик.


Според него, не треба да имаме никакви дилеми во тој поглед, зашто Венко не е единствен случај. Има и други извонредни личности кои дале извонредно многу во бугарската култура, но исто така, дале многу и за македонската култура. Во интерес на надминување на постојните дилеми од нашето минато, полека треба да ги афирмираме нив во македонската јавност, притоа ослободувајќи се од политичките флоскули, смета тој.

Академик Катарџиев нагласува дека неговото размислување кон делото и животната сага на Венко Марковски може да предизвика и некои забуни со оглед на тоа што тој припаѓа на левата опција во Македонија. „Ние сме мал народ, ние создаваме интелигенција од 1944. Ние имаме многу мал број интелектуалци од претходниот период. Затоа треба да се ослободиме од политичките комплекси и делата на овие луѓе, без разлика на тоа како се определувале национално, сами да ги проучиме и процениме“, заклучува академик Катарџиев.

(Продолжува)


#
Статијата е прочитана 2728 пати.

Испрати коментар

Од: Mihajlov
Датум: 03.03.2009 00:33:17
Cvetanovski kako novinar ne se drzhi na faktite, tuku se obiduva da go diskvalificira na Venko Markovski. Vo svoite spomeni Markovski pishuva, deka se deklariral za makedonec, bidejkji bil zaveden od Kominternata i rabotel po instrukcii na jugoslovenskite i bugarskite komunisti.
Од: Ace od Avstralija
Датум: 03.03.2009 03:24:58
I jas sakav da bidam predsedatel na Makedonija i namesto vo Bugarija izbegav vo Avstralija. A imam i pogolemo srce i mozok od Venko, zatoa sto nikogas ne sum negiral svoja nacija, naprotiv. Se nadevam deka i najmaleckite negatori va ovoj sajt kako - ovcarot vo EU, Mihajlov idr.... ce izvlecat pouka od ova.
Од: Anonimen
Датум: 03.03.2009 10:54:49
Venko bil poet so goelmi kvaliteti, i osnovopoloznik na togasnata sovremena makedonska poezija , koja se naodjala vo zarodis.No citajci go feljtonot a i od drugi poranesni podatoci se gleda deka imal neskrotrliv karakter , pomalku i narcisoiden, covek koj ne se otkazubval od iskazuvanje na svoeto licno mislenje , nezavisno od posledicite.Takvo odnesuvanje vo togasno vreme bilo opasno. Se prasuvam kolku bil nacionalno osvesten kako Makedonec, bidejci mnogu lesno postanal" "predan" Blgarin Potrebno e istiot da se ostavi na istorijata i vremeto da go kazat svoeto. , a Stardelov ima mnogu povazni raboti vo onaa " "zamrena i ucmaena " MANU, otkolku sega da prevzema akcija za vracanje na Blgarinot Venko vo Mk istorija..
Од: Aleksandra
Датум: 03.03.2009 11:56:41
Poezijata na Venko Markovski zasluzuva da bide objavena i analizirana. Negoviot zivot ili ambiciite za koi zboruva Katradziev ne znam kolku se vazni. Vesta za toa kako se cuvaat negovite organi i grozomorna, no ne vidov deka nekoj se zaintersira, kako tie da se vratat i mozat li da se vrat vo Makedonija. prcenkata na toa kako toj geldal na Makedonija, po zaminuvanjeto vo Bugarija tyreba da se ostavi na istoricarite, no na onie koi so toa ke se zanimaat po 20 ili 30 godini, neoptovareni od nekoi prasanja. Na krajot na kraistata, Venko, cinam ja pisuva i prvata drama vo makedonija po Vtorata Svetska Vojna.
Од: Anja
Датум: 03.03.2009 14:02:44
Komentar samo za slikata. Na nea ne gledam MK intelektualci i pisateli tuku samo VMROvci i bugarofili, kako D Dimovska, P. Kuzmani sl.
Од: Vera Ivanovska
Датум: 03.03.2009 1511
Venko Markovski bil poet so golem kvalitet,biser za idninata,osnovopoloznik na togasnata makedonska poezija.Ivan Katarxiev kazuva nevazni raboti,site se plasele od Venko,od negovata intelektualna sposobnost,se voshituvale na negovata poezija.Toj e izbrkan od Makedonija,sto ne e edinstven slucaj.Makedonskata javnost denes treba da ja doznae vistinata,Poezijata na Venko Markovski treba da bide objavena .Zosto nikade ne mozam da najdam negova poezija?

http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=C7315...C11756C025

Фељтон

Вистините и контроверзиите за Венко Марковски (3)


Марковски на Кавказ во 1967 година

Домот на Венко беше центар на македонштината

Виктор Цветаноски

„Венко Марковски не треба да доживува официјална рехабилитација. Таа не е потребна. Неговото творештво самото го претставува и мислам дека тоа е доволно. Затоа што тој до 1966 година навистина целосно се залагаше за афирмација на македонскиот јазик, македонската литература и култура и македонската нација. Дури отиде со партизаните животот да го жртвува во борбата за ослободувањето на Македонија и за создавање на македонската држава. Во планина не отиде сам, туку со себе ги зеде и сопругата и детето кои можеа, исто така, да бидат жртва во таа борба. Неговата искрена преданост по 1938, па се' до 1966 година, кога замина во Бугарија, навистина беше чисто македонска и штета е тоа што некои наши раководители своевремено не се сообразија со некои негови човечки слабости и историски реалности“. Ова накусо е оцената на академик Блаже Ристовски за познатиот поет, за кого последниве месеци се зборува и се бара да се врати во учебниците како основоположник на современата македонска литература.

Според академик Ристовски, Венко чувствувал омраза спрема српските власти на Кралска Југославија, бидејќи поради нив морал да бега во Бугарија во 1937 година. Од нив бил затворен во 1934 година. Тој смета дека македонското раководство на младата македонска држава не се сообразило со реалните причини зошто тој понекогаш настапувал така и преземале чекори што на некој начин го принудиле да бега. „Јас добро го знаев. Со него одевме на литературни читања низ Македонија. Во тоа време пишував поезија. Се сеќавам, со нас членовите на Клубот на младите писатели и со Венко во Гостивар и во Прилеп дојде и Матеја Матевски. Друштвото на писателите не го милуваше Венко, па одеше со нас помладите, со студентите. Тој доаѓаше и кај мене дома. Еднаш дојде на полноќ и ја разбуди мајка ми за да му испржи јајца да каснеме со негови пријатели. Не бевме другари, бидејќи тој беше повозрасен, но бевме блиски“, раскажува академик Ристовски.



Тој вели дека го почитувал како афирмиран поет и во тоа време ги купувал сите негови збирки што биле печатени во Македонија. „Ги имав и тие што излегоа во Бугарија, така што тој тогаш беше пример за нас младите. Она што подоцна се случи со забраната на неговата драма и операта ’Гоце‘ не беше нужно за нашата култура. Премногу политика беше внесено во сето тоа. Имаше премногу лични чувства и нетрпеливости и на Венко и на неговите опоненти, наследени уште во емиграција во Бугарија. Нетрпеливоста, пред се', беше со луѓе со кои бил заедно во Македонскиот литературен кружок во Софија, во кој освен Венко и Коле Неделковски, никој друг не пишувал на македонски, бидејќи не го знаеле македонскиот јазик. Тие беа школувани во други училишта, некои во Бугарија, некои во Грција, некои во Србија и не го знаеја македонскиот јазик. Така што Венко во кружокот, не само по смртта на Коле туку и пред тоа, беше првата ѕвезда на македонското поетско небо“, објаснува академик Ристовски и додава дека за него многу ласкаво се искажале некои познати литературни критичари во тоа време. И токму тие многу поволни критики за неговата поезија го воздигнале неговото самочувство.

И неговата сопруга Филимена во тоа време била жесток поддржувач на македонската линија. Во нивниот дом во Скопје таа ги продавала и ги распространувала неговите збирки. „Нивниот дом беше центар на македонштината. Таму сите се вртеа. Јас и со Филимена се познавав добро и имав сочувствен однос кон неа кога Венко пребегна. Таа работеше во Архивот на Скопје, па често разговаравме. Меѓутоа, потоа кога отидоа во Софија, се однесуваа недолично. Венко објави фрагменти од нејзините спомени со наслов ’Немиот сведок‘, во кој беше изнесено дека таа бил нем сведок во Литературниот кружок, кој според неа бил бугарски, во кој се пишувало на бугарски јазик и дека македонскиот јазик и македонската нација не постоеле. Беше изнесено се' најгрдо. Тоа го напишаа Венко и Филимена во осумдесеттите години во зборниците што им ги печатеше Бугарија не штедејќи средства“, појаснува Ристовски.


Венко си е и ќе остане македонски поет со се' што создал во македонската литература и на македонски јазик. И никој не може да го избрише тоа, истакнува академик Блаже Ристовски

Според Ристовски, таквиот нивни однос бил нечесен, бидејќи не ја кажувале вистината. „Меѓутоа, вистина е дека Венко си е и ќе остане македонски поет со се' што создал во македонската литература и на македонски јазик. И никој не може да го избрише тоа. А она што го напиша потоа, кога се престори како Бугарин, не му служи на чест. Немам право ни да го осудувам, немам право ни да го заштитувам. Тоа е негова судбина. Со него последен пат се сретнав во Софија во 1967 година. Тројца делегати од Југославија, меѓу кои и јас, присуствуваа на Првиот конгрес на бугарската култура. Едно утро, кога стасав во Универзалната сала, гледам дека ме чекаат поголема група бугарски и македонски дејци, меѓу кои беше и Венко Марковски. Кога ме виде, истрча и ме прегрна. Седнавме да разговараме и долго се задржавме, дури не стасав на затворањето на конгресот. Почнавме да дискутираме за македонските работи. Тој цело време ме убедуваше пред сите нив дека е македонски поет, дека ќе се врати. ’Како, му велам, ќе се вратиш. Сега јас купив една твоја книга и во неа тврдиш дека Македонците се Бугари’. ’Не, ми одговори, сето тоа е печатено во Скопје’. Сепак, тој продолжи да ме убедува дека ќе си дојде, дека син му Миле се' уште е во Скопје. Дури ме замоли да отидам кај него и да го поздравам од него. Го најдов во ’Нова Македонија‘ и му го пренесов поздравот. Но, наскоро и тој отиде и, за жал, таму ја најде смртта“, раскажува македонскиот академик.

Ристовски смета дека неговата слабост за слава одиграла извесна улога тој да се однесува така. Кога отишол во Софија, Бугарите му ги дале сите почести што можат да постојат во бугарската држава и му ја дигнале славата со луксузни изданија на неговите дела какви што не се издадени досега на ниту еден поет во Македонија. „Оние, белите три тома, се прекрасни изданија гледано графички за тоа време. А во нив е исплукано се' што е македонско и во нив тој се претставува како Бугарин. Тоа е вистината“, подвлекува Ристовски.



Според него, ќе биде навреда и за едната и за другата страна ако сега во Македонија му се прави каков и да е процес на рехабилитација. „Не е нужно тоа. Пред да почине Венко, јас инсистирав надлежните органи да го замолат Лазо Колишевски да ми се дозволи да го објавам, без исклучок, целокупното македонско творештво на Венко Марковски за да се знае кој е тој, да не се зборува во Бугарија дека ваков или онаков бил македонскиот јазик, дека македонската нација била вештачка творба и дека тој и неговата сопруга Филимена се чувствувале како Бугари. Тоа беа навистина македонски стихови испеани со македонски жар. Добив одговор дека Лазо дал одобрение да можам да ги објавам, но многу доцна“, истакнува Ристовски.

Тој посебно нагласува дека творештвото на Венко Марковски до заминувањето во Бугарија е само македонско и дека во него нема ништо бугарско. Тој дури пишувал и против познатите бугарски тези со кои се негираат Македонците. „Од тоа време ние немаме побогата поетска реч од Венковата. Гледано версификаторски, немаме подобра поезија од неговата. Тој го создаваше македонскиот стих, урнекот на македонскиот стих. Кочо Рацин беше друга провиниенција. Неговиот стих не можеше да се поддржува. Рацин има специфичен народски израз, а високоуметнички стилизиран стих. За разлика од него, Венко имаше многу големо влијание на младата генерација поети во Македонија. Уште во време на војната, а и по војната. Речиси сите позначајни маршеви и химни во времето на НОБ беа на стихови од Венко Марковски. И мене ми е жал што тие денеска не се интерпретираат. Македонската радио-телевизија треба да ги искористи. Тоа е наше дело, тоа е наш дух и ни припаѓа само нам. Тие се испеани за нашата борба и за нашиот народ. Своевремено јас го поставив прашањето каде се снимките од тоа време, а надлежните од радио-телевизијата ме убедуваа дека технички не можеле да ги емитуваат. Мислам дека тоа е само политика. Тие можат да се најдат и има начин да се обноват, да се емитуваат за јавноста. Не може таа наша историја да ја отфрламе. Таа е само наша. А борбата се водеше против Бугарите. Тие кај нас беа окупатори. Тоа беше антифашистичка борба“.

„Не треба да се прави рехабилитација на поетот, борецот и човекот Венко Марковски, туку да се почитува неговото македонско творештво како наше, македонско“, заклучува академик Блаже Ристовски.

(Продолжува)


#
Статијата е прочитана 2227 пати.

Испрати коментар

Од: Mihajlov
Датум: 04.03.2009 00:17:05
Statijata e mnogu ednostrana i tendenciozna. Akademicite Ristevski i Katardjiev napravija kariera vo Titova Jugoslavija, a isto i sega vazhat za najgolemi avtoriteti vo makedonskata istoriografija i pokraj toa shto vreminjata se izmenija.
Од: kire
Датум: 04.03.2009 00:20:23
Se sekjavam vo moite pocetni skolski godini; togas ucebnikot bese prepoln so tvorbi od Venko Markovski;eden den, klasnata(ucitelkata) dojde vo klasot i ni kaza deka negovite tvorbi od ucebnikot ne se povekje prifatlivi, pa mozime tie stranici ednostavno i da gi odstranime;Kako togasni ucenici nie, jas, voopsto ne ja razbiravme negovata politika a tvorbite da, makedonski, taman za nas za taa vozrast.ne se sekjavam da imase nesto politicko vo niv..
Од: dame
Датум: 04.03.2009 0014
samo ne razbrav kako se povrzyvaat poslednite tri recenici (А борбата се водеше против Бугарите. Тие кај нас беа окупатори. Тоа беше антифашистичка борба“) so ostanata cast. ocegledno e, deka tie se dobaveni podocna ot g-n Cvetanoski.
Од: Filip Shumski USA
Датум: 04.03.2009 02:14:00
Od seto ova shtogo kaza Akademikot Ristevski za Venko Markovski moze da se zakluchi deka i toj e edenod onie Bugarski Makedonci i ne stabilna lichnost shtose odnosi na negoviot identitet , koga bil vo Makedonija so licemerstvo samo se pravel Makedonec a koga poveke nemozel toa dago maskira otishol vo Bugarija kade site ne deklariral kako Bugarskimakedonci koi se naogame pod okupacija na togashnata SFRJ.
Од: Bogomil
Датум: 04.03.2009 03:15:26
Spored prviot komentator, znacci, se ssto e tvorec ili nauccnik, koj sozdaval vo vremeto na jugoslovenskata federacija, treba da se eliminira. Pa toa ssto go napissale Blaze Ristovski i Ivan Kantardzziev ne se meri so kilogrami, nitu so toni. Toa e nacionalno bogatstvo. E, nesrekata e vo toa ssto ne e na linija na bugarofilstvoto. A ssto se odnesuva do Venko, ne e potreben sentimentalen pristap vo ocenkite za negovata liccnost, pa i za negovoto tvoresstvo. Vinata treba da se bara i vo labilitetot na negoviot karakter. Toj ssto gi proccital negovite trudovi izdadeni po zaminuvanjeto od Makedonija vo Bugarija, nema da ima dilemi. Ke se soocci ne so tvorec Bugarin, tuku so zzestok bugarsk nacionalist i antimakedonist. CCitaj za da ne improvizirass vo ocenkite. ZZenamu Filimena, pak, vo nekoi segmenti na projaveniot antimakedonizam duri i prednicci. A sega, koga se vide iscedena kako limon od strana na bugarskata propaganda, poccnuva da se vrti kon Makedonija. ZZalno e toa. No, predocna d
Од: pameten
Датум: 04.03.2009 06:05:37
не го знаеле македонскиот јазик. ..po shto Makedonskiot jazik ushte ne bil celostno izgraden. Imalo potreba od Makedonski jazik, zashto geopolitichkite sostojbi na Balkanot doterale do razlichna evolucija na ljugjeto vo Makedonija i vo Bugarija. Se formirale dve posebni nacii. Za Venko ovo bila tezhka dilema.
Од: Do Vanco ( Mihajlov? )
Датум: 04.03.2009 08:04:35
Titova Jugoslavija bese prvata drzava vo koja makedonskiot narod bese ramnopraven konstituent i od koja go vlece drzavniot kontinuitetot vo ON od 1945 godina. Tolku za Tito. Se slozuvam so pocituvaniot Ristevski deka e neophodna diferencijacija vo delata na Markovski. No, smetam deka taa diferencijacija treba da se napravi na site nivoi, osobeno vo politikata na partiite so VMRO predznak. Konecnata diferencijacija so vrhovizmot i site obidi da se osporuva makedonskiot identitet vo korist na bugarskata kauza, se preduslov za mnogu cesto spomenuvanoto nacionalno pomiruvanje na makedoncite. Nacionalno pomiruvanje e mozno samo pomegju pripadnici na ista nacija, no ne i megju makedonci i "makedonci".
Од: Kultiviran Balkanec
Датум: 04.03.2009 08:07:50
Blaze Ristevksi ziveese vo Belgrad i e eden od najgolemite antibugari vo Makedonija. Makedonija treba mladi istorichari koi nema da kreiraat istorija na antibugarska osnova i stvaraat neprijatelstva so nasite sosedi.
Од: ivo od Sofia
Датум: 04.03.2009 08:11:41
Венко објави фрагменти од спомени со наслов ’Немиот сведок‘, во кој беше изнесено дека во Литературниот кружок, кој бил бугарски, во кој се пишувало на бугарски јазик и дека македонскиот јазик и македонската нација не постоеле.
Од: Стара скопјанка
Датум: 04.03.2009 10:32:34
Во врска со приватниот живот на В.Марковски, сум слушнала дека неговиот син настрадал во сообраќајка во Бугарија бидејќи сакал да се врати назад во Македонија. Но ме чуди што не се спомнува дека тој имаше и ќерка, Султана, која учеше во ОУ Гоце Делчев во Скопје, а подоцна заврши Музичка академија во Белград и беше талентиран пијанист. Дали сум во право и што стана со неа?
Од: Трајче
Датум: 04.03.2009 10:47:27
Ви благодарам господине Ристовски,се` е така како што рековте и се` поинаку кажано би било лага и навреда и за Македонија и за македонскиот поет Венко Марковски.Неправдите и грешките треба да се исправаат,па да се надеваме дека така ќе биде и во овој случај,и тоа не за долго време.
Од: Незадоволен
Датум: 04.03.2009 11:28:50
„Не треба да се прави рехабилитација на поетот, борецот и човекот Венко Марковски, туку да се почитува неговото македонско творештво како наше, македонско“... Па може ли подобра рехабилитациjа од оваа реченица?! Статиjава е сама по себе обид за рехабилитациjа бидеjќи е премногу „политички коректна“. Иако авторот има дрскост да вклучи зборот "вистини" во насловот, мора да е jасно дека полувистината не е вистина, туку мошне добра лага. Во американското судство постои дефинициjата „вистината, целата вистина и само вистината".
Од: Виктор
Датум: 04.03.2009 11:39:20
Се додека не се ослободниме од нашиот „Б-комплекс„ се до тогаш ќе тонеме во интелектуална сиромаштија. Не е само Венко Марковски!!! Што да кажеме за Прилепчанецот Димитар Талев, светски писател, признаен и наградуван од УНЕСКО.
Од: Pseudoistoricari
Датум: 04.03.2009 11:48:43
Venko e paradigma za eden neozosnaen narod , koj lutal po balkankite sokaci na iskrivokolcenata i izvitoperenati istorija, koja bila specijalitet na Balkanot. Golem doprinost vo toa dadoa i prethodnite "analizatori"na likot i deloto na Venko, g-data Katardjiev i Ristevski. Edniot bese istoricar , koj interpretirase dozirana i programirana ( vo CK) Istorija, a drugiot e lingvista ,koj se pletka vo Istorijata za sirenje na magli za antiki i sl. gluposti. Koga ucevme istorija se spomnuvase samo Iligdenskoto vostani , a nigde ne se spomnuvase deka toa bilo Ilindensko-Preobrazdensko. Isto taka Katardjiev duri pred nekolku godini" pritisnat" od novinari prizna deka " Krusevskiot manifest " e samo fikcija , odnosno istiot e napisam od Kiro Majski vo negovata epska drama "Ilineden vo 1924 godina, a po nekoi cudnni patista istiot go spletija vo Ilindenskata epopeja , bas istoricari kako Katardjiev. Dosta bre lazevte so godini , stari ste i sramota e uste da se vrtite kako soncogledi!
Од: Историчар
Датум: 04.03.2009 12:34:53
Од кажаното досега: Венко Марковски е типичен македонски изрод. Бил Македонец па станал Бугарин и како таков умре. Зошто избега во Бугарија? Зошто не избега во Америка, Канада, западна Европа како и други бројни македонски емигранти незадоволници од политиката која ја водеше младата македонска држава (пр. дисидентот Мане Јаковлевски, Ново Скопје). Нема оправдување. Каква е разликата меѓу него и Ванчо Михајлов кој до крај од својот живот тврдеше дека е Бугарин. Мислам нема разлика, единствено што последниов беше крвав до гуша.
Од: Projko
Датум: 04.03.2009 14:52:21
Венко додека ја сонувал македонската држава бил Македонецч кога таа му ги удрила клоците, огорчен, станал Бугарин сакал да ја казни за тоа што го отфрлила... Дали тоа ја оправдува неговата постапка? За македонскиот период, можеме да му бидеме благодарнич отфрленоста што ја преточил во огоченост не тера да се срамиме што е Македонец по род. Во секој случај, тоа е несреќна фигура, налик на многумина такви, што не си умреа порано за да не ги надвладее искушението што се вика живот човечки. Бидејќи е покоен, сепак, му благодариме за две работи: затоа што творел во Македонија со љубов, и второ, затоа што и ако Македонец сведочи до каде може да оди отпадништвото од својот корен... И да не заборавиме, во таа таква Народна Република Македонија не влезе ниту едно село надвор од границите на некогашната Вардарска Бановина, а од таа и таква НРМ зедоа дел аедно со Свети Прохор Пчински, што е никулец на крајот на СФРЈ. Очајот на Венко бил голем.... Не секој може да ја издржи...
Од: млад штипјанец
Датум: 04.03.2009 15:20:53
Ме интересира кој е тој Тодор петров што се спомнува во фељтонот дали некој нозе да ми даде одговор.
Од: Стар Штипјанец
Датум: 04.03.2009 17:02:19
Млад штипјане: незнаеш ни да читаш и бараш некој да ти каже кој е Тодор Петров. Тодор Патров е претседател на Светскиот македонски конгрес, а оној во фељтонт е Тодор Павлов. Глупчо. Читај убаво.

Фељтон

Вистините и контроверзиите за Венко Марковски (4)



Венко е наш, ама ние не сме негови

Виктор Цветаноски

Венко Марковски e уникатен образец на национален родоотстапник и дисидент-еретик, одречувач на се' што е македонско, вели академик Гане Тодоровски


„Не само што не ги споделувам, туку и категорички ги отфрлам заложбите за некакваси (апстрактна по суштина) рехабилитација на дводомниот македонски и бугарски писател Венко Марковски. Ова го чинам од проста причина што сум наполно свесен дека располагам со право на свое мислeње како литературен историчар, кој професионално веќе повеќе од половина век се занимава со проучување на подалечното и поблиското македонско културно-политичко минато.

Сите оние што умеат и сакаат да го растолкуваат правилно значењето на зборот рехабилитација ќе се сетат дека станува збор за воспоставување, т.е. враќање на изгубените права, односно враќање во поранешна состојба и враќање на добриот глас, т.е. честа! Ништо од сето ова не би можело да се оствари доколку се врзува за името на писателот Венко Марковски, кој е мошне уникатен пример и образец на национален отпадник, одметник, родоотстапник и дисидент-еретик, одречувач на се' што е македонско: национална самобитност, јазик, култура и историја, денешнина и утрешнина“, вели академик Гане Тодоровски.

Според него, не се во право сите оние што во име на некакво божемно слободоумие, наспроти коравото и фанатично едноумие на бранителите на македонската идеја, се залагаат за враќање на невиноста на предавникот Венко Марковски. „Јалови се нивните заложби и разгласи со повишен тон. Не настојувам да препознаам никакви отклони од безусловната припадност на сите веќе пројавени дискутанти и стихијни учесници во јавната дебата за Венко Марковски кај нас. Немам намера ни да им ги спомнувам имињата, иако е потребно тоа, но бездруго уште ќе се расправа кај нас за овој контроверзен автор, со чие дело (македонскиот опус) ќе треба понашироко да се запознае јавноста. Впрочем, и досега, барем во годините на речиси дведецениската самостојност и независност, за Венко Марковски се зборувало и пишувало“, подвлекува македонскиот академик.

Гане Тодоровски смета дека ова е добар повод токму сега, кога кулминира зафатот да се говори за Венко Марковски посестрано, да се каже дека е пожелно македонската денешнина да ги елаборира, особено во домените на литературната наука, дилемите и недоумиците на одделните творечки личности, кај кои процесите на двојбата биле поекстремно изразити и изразени. Животот и делото на Венко Марковски се мошне погодна илустрација за таквите примери. Венко живее и работи во две блиски и историски преплетени и културно обединети национално-етнички средини, пишува на два јазика (македонски и бугарски), па со самиот тој свој статус на билингвален автор е жив пример на дводомен писател.

„Овој термин во поново време е мошне чест во науката за литературата и подотвора врати на поразумна толеранција на многуте и честите двојства што ги имаме во европскиот и особено во словенскиот и балканскиот круг народи. Меѓутоа, за жал, Венко Марковски, како дводомник е посебно и уникатно поглавје во историјата на литературите на народите што подзадоцниле да се појават на историската сцена. Таков е поради своите неконтролирани и политички и морално и секако неприфатливи груби и невкусни негации на сопственото потекло. Таквата автодисквалификација не ни дава никакво право да му подариме прошка“, оценува академик Гане Тодоровски.

Притоа, тој потсетува дека во текот на 1981 година (првото издание) и во текот на 2003 година (второто издание) се појавила од печат Венковата антимакедонска книга „Крвта вода не бидува“, на четиристотини страници.

„Тоа е книга во која Венко Марковски го кажува или го потпишува она што други му го напишале, кое гласи: ’...Македонската нација не постои, затоа не е факт, бидејќи македонската историја, македонската литература, македонскиот јазик не постојат, затоа не се ни извесни и признаени факти во светот. За науката Македонија е географски термин, а Македонците се Бугари‘.



Не апелирам ниту, пак, ги повикувам Венковите лобисти во Република Македонија да ја почитуваат оваа книга претрупана со гневни и груби негации на македонството. Меѓутоа, должен сум да предупредам дека незнаењето не оправдува никого. Оттука, заложниците за рехабилитација на родоотстапникот Венко Марковски нека се подзамислат дали е ред да ги убедуваме своите потомци да ги слават антихероите?“, предупредува нашиот познат историчар на македонската литература.

Академик Гане Тодоровски животната врвица на Венко Марковски ја нарекува душогубица, според името на кичевското село Душогубица. „Душогубица е збор што го нема во Речникот на македонскиот јазик; тој е име на село во западна Македонија, во регионот на Кичевско, над селото Извор, токму на свиокот на патот што води накај Ехловец, низ Јама и излегува на Бошков Мост пред Дебар. Значи, Душогубица е топоним. Легендата го објаснува овој збор (раритетен и сликовит) како асоцијација за изнемоштеност, премаленост и алипност, буквално: губење на силата при искачување по стрмнините накај селото забегано кон непристапните височини. Во контекст на Венковата судбина овој топоним станува синоним на забеганост кон височини и како патека по која се губат душата и силата“, заклучува академик Тодоровски.

Истото мислење на академик Гане Тодоровски го дели и Бошко Нацевски, кој како постојан дописник на „Нова Македонија“ од Софија во осумдесеттите години на минатиот век имаше можност да ги следи антимакедонските ставови на Венко Марковски. Тој вели дека е потребно за недоволно упатените човечкиот и творечки портрет на поетот да се претстават во вистинската светлина и димензија за дефинитивно да се растера маглата, посебно од пред очите на оние кои нештата ги гледаат со значително изместена диоптрија.

„Предлогот на неколкутемина македонски творци, меѓу кои челничи актуелниот претседател на МАНУ, академик Ѓорѓи Старделов, ’Македонецот Венко постхумно да им се врати на Македонците’, што според нивни мерила би бил потег со историски значајна димензија за македонската литература и демократија, ако се имаат предвид вистинските аспекти и димензии на случајот - е барање на неможното и илузорното. Таквото инсистирање може да се смета или како ординарен лаицизам, потпрен на некаков евтин емотивен набој, изнасилен до степен на класична театралност, или како фалинка во структурата на менталното рацио“, подвлекува Нацевски во колумната за „Утрински весник“.



Според него, Венко Марковски, едноставно, не е можно како Македонец да им се врати на Македонците. Не поради фактот што тој веќе е покоен, туку поради ноторната вистина дека како жив и во време на својот творечки зенит во бројни дела, интервјуа, јавни трибини и тестаментално ја профилирал и утврдил својата припадност кон бугарскиот род. „На 17 октомври 1979 година за софискиот весник ’Труд‘ Венко изјави: ’Роден сум во Скопје, во бугарско преродбеничко семејство... Во суштината на моето творештво секогаш била Бугарија... Моето постоење е незамисливо без Бугарија‘. Со ваквите определби Венко Марковски и не стори бог знае каков грев кон Македонците. Тој во својата нова татковина, во Бугарија, само го искористи правото на слободно декларирање на својата национална определба. Неговото помалку предавничко, а повеќе злосторничко дело кон Македонците, на чиј род, според личното декларе, му припаѓаше цели пет децении од животот, се' до заминувањето во Бугарија, е содржано токму во неговото творештво“, нагласува Нацевски.

Тој вели дека четири години пред појавата на „Крвта вода не станува“, во 1979 година во Софија, како прилог кон јубилејната прослава 1.300 години од создавањето на бугарската држава, од печат излегол „Бугарскиот епос“ на Венко Марковски „Преданија заветни“, што е, според Нацевски, демонстрација на брутално и бесрамно негирање на се' што е македонско - народ, држава, црква, историја, творештво, јазик, фолклор, култура. „Злобата на поетот во фабрикувањето памфлети на адреса од македонското национално битие на 467 страници еволуира до степен на лудило. Во втората песна на Петнаесеттото предание, поетот ги нуди и следниве тези: ’Белград ги претвора Бугарите во Македонци. Скопје кова огромни фалсификати. Од еден народ се создаваат два народа. Од еден јазик прави два јазика...‘ А по смртта на Венко, истите овие негаторски ставови за потребите на бугарската антимакедонска пропагандна машинерија, во многу пригоди, ги протураше неговата сопруга Филимена Марковска“, подвлекува Нацевски.



(Продолжува)


#
Статијата е прочитана 2925 пати.

Испрати коментар

Од: Стремеж
Датум: 04.03.2009 23:46:43
Добро бе Гане? Што би рекле старите Римјани " Egio mei, mi fili Brute?", што морам да ти го преведам, бидејќи не сум сигурен дека знеш што значи, иако си академик. Тоа значи `Зарем и ти сине Бруте`, а мислам дека знаеш кој тоа го рекол и каде. И сега ти се најде да го оцрнуваш Венко, а ист си како него! Како, зошто и од кои причини, тој избегал во Бугарија тој си знае. Дека е неоспорен неговиот литературен квалитет, ние знаеме. А ти што направи? Не избега во Србија, зошто Србија беше овде! И сега ти ќе кажуваш и коментираш? ` Сеќаш ли се оне твоје песме`? Мислам дека се викаше `Србијо мајко`? П.С. акјо некој може да ја пронајде каде е објавена, ќе го молам да ја објави! Цела Македонија ќе му биде благодарна!
Од: Mihajlov
Датум: 05.03.2009 00:08:59
Novinarot Cvetanoski ima za cel da go prikazhe Venkovski, kako labilna lichnost i predavnik, koe ochigledno prema komentarite na chitatelite i mu uspea. Venkovski beshe pred se golem komunist, a potoa bugarin. Odlukata na Komunistichkata Internacionala vo 1934, slavjanskiot narod vo Makedonija da ne go smeta povekje za bugarski, tuku za posebna nacija, Venkovski ja sledeshe poslushno, bidejkji za nego beshe sveto se shto doagashe od Moskva. Posle rascepot megju Tito i Stalin, Venkovski nemashe povekje prichina da go negira svoeto bugarsko nacionalno samosoznanie.
Од: gane
Датум: 05.03.2009 00:11:20
pakade gonajdovte ovaj izrod makedonski i sega koga ne znaeme kade ni se gacite da palamudite koj i sto bil aman ostavetene da diseme za utre od zavrseni prikazni nema bericet,sto pravite bre,golemi tiganici sto bi rekle lazaropolci!
Од: Stefan
Датум: 05.03.2009 00:17:24
Mislam deka ne mozeme da se odkazeme od Venko Markovski, bidejki kako sto izjavi aktuelniot Direktor na Drzavniot Arhiv na RM prof. Todorovski - recisi site nasi revolucioneri (od levicata i desnicata) koi go krenaa Ilindenskoto vostanie 1903 vo etnicka smisla bile isti, site se deklarirale za Bugari. Taka sto, prasanjeto e dali e podobro da se soocime so realnosta, ili pak ednostavno da se odkazeme od nasite golemi luge - Goce, Dame, Jane i t.n. Samo toa sakav da kazam.
Од: Tode
Датум: 05.03.2009 00:52:18
Dodeka Koco Racin pisuvase pesni originalni,socijalni i svrzani so vremeto svoe,Venko Markovski vo istiot period pisuvase poezija kopija na narodnata pesna polni so lazni patriotski shabloni i paroli,koja od denesen aspekt nemaat nikakva vrednost.Negovata lakomost po opstesvenite funkcii bese golema,a negovata sopruga vo gimnazijata predavase knizevnost koja pocnuvase i zavrsuvase so"genijalniot"poet.Tie nivni karakteristiki gi odnesoa i vo nacionalnoto predavstvo.
Од: Filip Shumski USAf
Датум: 05.03.2009 00:53:16
Po mene mnogu vakvi incijativi pochnaja da proizleguvaat vo posledno vreme a osobeno na vrhovisti i luge so poteklo od Makedonija a so duhsa Bugari koi javno go negiraat Makedonskiot identitet, kultura jazik i se shtoe Makedonsko javno duri tolku opasno shto toa e vmetnato vo literatura koja nikogash ne izumira. Jas bisew slozil so gospodinot Gane netreba voopshto ni imeto da neimse spomnuva, no treba da se vnimava i na onie koi pokrenuvaat takvi incijativi za rehabilitacija na takvi lichnosti, no nee nishto losho sto toa seprenesuva na vakov nachin za dase znae nivnoto delo kako gospodinot Gane dobro go opishuva poetot koj i jas nesakam poveke i imeto da mugo spomnuvam.
Од: Marx
Датум: 05.03.2009 05:32:04
Mnogu mi e milo so postojat luge koi mozat da ni objasnat zosto se voskresnuvaat ovie kontraverzni licnosti. Gane i Boshko, bog da ve pozivee, ke ni trebate uste da ja odbranime Makedonija od "domasniite neprijateli!"
Од: Историчар
Датум: 05.03.2009 08:30:23
Гане-цитат: Венко Марковски, кој е мошне уникатен пример и образец на национален отпадник, одметник, родоотстапник и дисидент-еретик, одречувач на се' што е македонско: национална самобитност, јазик, култура и историја, денешнина и утрешнина“ Наполно се согласувам освен со едно“ Тој беше се, и изрод, освен ДИСИДЕНТ. Изродот или предавникот никојпат не бил добар патриот и нема да биде и онаму каде ќе отиде. Секојпат ќе биде предавник. Историчарите ќе ве сместат господа колку и да се трудите вие самите да се сместите. А народот ќе ве запечати.
Од: Kultiviran Balkanec
Датум: 05.03.2009 08:41:33
Gane e srboman, vo svoite pesni povekje gi velici srbite, otkolku makedoncite.
Од: Bogomil
Датум: 05.03.2009 10:21:42
Venko ne e progonet. Venko samiot e progonstvo. Ima Makedonci koi i po 10 godini minaa vo zandani i na Goli Otok, kaj ssto toj odlezza 5, no ni na kraj pamet ne im padnalo da go smenat svojot nacionalen iddentitet. Vo 1966 godina, koga Todor ZZivkov se vra}asse od poseta na Ungarija so voz, na zzeleznicckata stanica vo Belgrad, ne besse udostoen za sredba so Tito, tuku go precceka makedonskiot visok funkcioner Krste Crvenkovski. Vo razgovort, ZZivkov mu napomnal deka Veno Markovski saka da ostane vo Bugarija. Na toa Crvenkovski mu odgovoril deka toa e negova zzelba, no edno bi vi preporaccale - dokolku utre vi zdodee i vam, nemoj da ni go vraccate. Interpretacijata ne e najprecizna, no e najblisku do vistinata. Toa e potvrda deka nikoj Venko ne go progonil vo Bugarija, tuku zaminal po sopstvena zzelba. A potoa se izvrssi vrz nego i negovata sopruga da go ubedat za emigriranje i negoviot sin Mile, ssto i se slucci vo 1968 godina. Toj zamina so semejstvoto vo Sopfija, ja napussti Makedo
Од: pdk
Датум: 05.03.2009 10:22:27
Od dosegashnite a i prethodni fakti dovolno e jasno deka idejata na Minovski, Stardelov i ... za rehabilitacija na Venko Markovski ne drzi mesto, zatoa shto toj i nanese ogromna shteta na makedonskata nacija. Podobro od se' bi bilo koga negovoto ime voopshto ne bi se spomenuvalo vo makedonskata literatura .
Од: nekoj
Датум: 05.03.2009 11:09:21
Samo toa sakav da kazam: Napisano od Venko Markovski: http://veni.com/venko.html
Од: Kiril
Датум: 05.03.2009 11:24:40
Abe Gane i kompanija....Kako li e da se zivee koga ja znaes istorijata , a mora da ja iskrivuvas... Venko zavrsil univaerzitet vo Sofija taka ?. Toj ne begal vo Bugarija tuku se preselil vo Sofija kako i mnogu drugi makedonci. Kako primer ke go navedam semejstvoto na nasiot prerodbenik Grigor Prlicev, I sin mu Kliment, i vnuk mu Grigor i negoviot sin, si ziveele-ziveat-ke ziveat i tvorat vo Bugarija kako Bugari. I tie li se predavnici ?
Од: laze-prilep
Датум: 05.03.2009 11:45:08
abe do koga bugarite koj se rodeni vo Makedonija ce se pravat na Makedonci!?Makedonecot kaj i da e roden na planetata zemja bil i ce si ostani Makedonec!Makedonija e vecna!

http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=0549E...A43ECBB1B6

Фељтон

Вистините и контроверзиите за Венко Марковски (5)



Бил против српски букви во македонската азбука

Венко протестирал поради тоа што не била прифатена азбуката на првата Комисија составена од најдобрите познавачи на македонскиот јазик

Виктор Цветаноски



Првиот повидлив судир на Венко Марковски со тогашните пројугословенски партиски кадри бил за време на создавањето на македонскиот литературен јазик и азбука. За време на расправите во Првата комисија за кодификација на македонскиот јазик, тој заедно со д-р Ѓорѓи Шоптрајанов, Ѓорѓи Киселинов, Ристо Проданов и други ќе се залага јазикот на македонското централно подрачје на кој пееле тој, Кочо Рацин и Коле Неделковски да биде земен за основа на македонскиот литературен јазик и бил против обидите во азбуката да се земат некои српски букви. Комисијата дефинитивно ја утврдила азбуката, а на седницата на Президиумот на АСНОМ, Венко Марковски дал пошироко објаснување околу расправата и дилемите што ги имале.

Меѓутоа, Президиумот ја одложил конечната одлука за прифаќање на азбуката. Страхил Гигов предложил Президиумот да не зазема конечно решение за, како што објаснил, да не се отвора во јавноста широка дискусија која можела да биде штетна за македонската држава. За да се даде поголем научен авторитет на целата таа работа, предложил да се повикаат од Москва светски познатите стручњаци за славјанска филологија и најдобрите познавачи на јазиците на балкански народи: Берштејн и Державин.

Очигледно е дека тоа не бил вистинскиот мотив за одлагање на конечното решение за прифаќање на утврдената азбука, што може да се заклучи и од тоа како се одвивале настаните подоцна. Тоа најдобро може да се види и од писмото на ЦК КПМ испратено до ЦК КПЈ, потпишано од Лазар Колишевски во кое состојбата е претставена подраматично отколку што ја образложил Гигов. Во писмото навистина се бара ЦК КПЈ да помогне да дојдат советските стручњаци, но наведените причините се други.

Се тврди дека Македонија со сопствени сили не е во состојба да го реши тоа прашање како што треба и дека се појавиле разни тенденции што можеле лошо да се одразат врз политичкиот живот на македонскиот народ. „Разни елементи, кои уште не сраснале со Федеративна Југославија, би го искористиле и се обидуваат да го искористат прашањето на нашата азбука за да внесат раздвојување на нашиот народ и да го оддалечат од Федеративна Југославија“, стои во писмото. Промакедонските кадри биле тие елементи кои не сакале да биде прифатена српската азбука, меѓу кои бил и Венко.

Тогаш работата во свои раце ја зел Агитпроп на ЦК КПМ и во расправите што се воделе учествувале и партиски раководители. Во знак на протест д-р Ѓорѓи Шоптрајанов одбил да работи во Втората комисија, а Венко Марковски, иако не се согласувал со нејзиното формирање, сепак, останал да работи во неа. Како што истакнува д-р Стојан Ристески, тој категорично бил против употребата на српските букви Ѓ и Ќ и побарал неговото мислење да се издвои, но на тоа се спротивставила Лилјана Чаловска, барајќи од него по секоја цена да го брани заедничкиот став и да се покорува на дисциплината.



Втората комисија ја освоила српската кирилица плус буквата Ѕ, што наишло на реакција кај голем број интелектуалци и раководни луѓе во Македонија. Гласовите за тоа стасале и до ушите на првите луѓе на ЦК КПЈ, кои побарале веднаш во Белград да дојдат Веселинка Малинска, Блаже Конески и Венко Марковски за дефинитивно да се средело прашањето со македонската азбука. Таму ги примил Милован Ѓилас, кој според д-р Виолета Ачкоска, инсистирал на српската варијанта, на што реагирал Венко, сметајќи дека со тоа Македонците од Вардарска Македонија се оддалечуваат од оние во Егејскиот и Пиринскиот дел. Според Конески , Ѓилас оставил сами Македонците да си го решат тоа прашање. Самиот Ѓилас писмено му одговори на д-р Ристевски дека од групата што била кај него се сеќава само на Блаже Конески, дека групата дошла со готови ставови и „сите, буквално сите, ставови на Конески се прифатени“.

Подоцна била формирана трета Комисија, во која бил и Венко Марковски и која, всушност, ја утврдила денешната азбука. Д-р Стојан Ристевски, кој подолго време истражуваше како е создаден македонскиот литературен јазик, смета дека првата јазична Комисија била најквалификувана, зашто во неа од 11 члена - осуммина биле филолози со подолго работно искуство, еден поет и само еден политичар, кој бил и добар познавач на македонскиот јазик. Втората комисија била партиска. Во третата Комисија од 10 члена само тројца биле филолози, без ниеден доктор на наука, еден незавршен студент- филолог, еден поет, двајца публицисти, двајца новинари и едно воено лице. „Првата комисија се' понесла професионално, давајќи ги своите ставови во дефинитивна форма. Досега неправилно и неправедно е оцрнувана таа, препишувајќи и' го нејзе ставот на Президиумот на ЦК КПМ за барање руска помош“, смета тој.



Д-р Ристески при прибирањето изворна граѓа за создавањето на македонската азбука сакал да дојде до сите веродостојни документи и слушнал дека во тоа може да му помогне Лазар Колишевски. „Моите пријатели ме убедуваа да не одам кај Колишевски зашто знаеја што ќе му изнесам. Сепак, му се обратив со писмо, со молба, ако има некој писмен документ, освен оние со коишто јас располагам, да ми овозможи увид во него или ако знае нешто досега ненапишано во врска со тоа да ми каже. Колишевски на разговор ме повика во октомври 1985 година. На средбата беа присутни и Ристо Лазаров и Методија Петровски. Ми рече дека други документи во врска со азбуката од оние што ги имам јас нема, дури побара еден документ што го нема да му го дадам да го фотокопира. Но, усно ми го изнесе следното:

’Во врска со дефинитивното оформување на македонската азбука баравме помош, мислења од врвните лингвисти на СССР, Бугарија и Србија. Сакавме да консултираме и некои француски слависти, но тогаш тешко можевме да воспоставиме врска со нив. Со писмо се обративме до ЦК КПЈ за Берштејн и Державин, мојата сопруга Лилјана Чаловска ја пуштив во Софија кај Кирил Мирчев, кој и' беше вујко, брат на мајка и', а јас контактирав со Александар Белиќ... Со Белиќ се сретнав во Белиот двор. Разговаравме за азбуката. Тој на еден лист ми ги нацрта буквите на Крсте Мисирков. Еве ви, што има да барате други, ми рече... Како што беше голем занесот за југословенството, се појави и мислење да се земе латиницата кај нас и во Србија, па да се добие едно, југословенско писмо‘, ми рече Колишевски.

Јас му се обратив: Другар Лазо (тогаш така беше) во документацијата при зафатите во врска со македонската азбука среќавам две дијаметрално спротивни гледишта. Од 11-члената комисија деветмина цврсто стојат дека македонскиот јазик е посебен од соседните јазици, па треба да си има посебни знаци за неговите карактеристични гласови. Главен претставник на оваа мнозинска група е Венко Марковски. Блаже Конески, пак, се застапува да се земе српската азбука и како македонска, образложувајќи: ’За оваја наша работа постои големо интересуење, има многу други луѓе што се интересуват за овоа питање. И сметам, оти кај нив има мнозина кои не се сложуат со досегашните мнениа. Да се измислуат нови букви не е проста и лека работа и затова не треба да се упуштаме во това пред добро да размислиме. За да измислуваме нови букви, треба да најдеме јаки и здрави разлози оти старите букви не чинат. А старото е проверено со пракса. Ако имаме извесна навика со употребата на една азбука, а да измислуваме нови букви само за това да се нашата азбука разликуват од некоја друга азбука, това е многу слаб разлог... Ако ја земеме српската кирилица, пак нашиот јазик ќе си остане македонски... Повеќето македонски народ денеска е писмен со Вуковата азбука и ако не ги земеме тие знаци, мнозина ќе останат неписмени...‘



Вака е запишано во стенографските белешки и во други материјали. Со оглед на денешната состојба, го прашав Колишевски, дали е добро да се објави оваа документација: бидејќи предлогот на Конески не бил прифатен, по третиот ден тој ја напуштил работата во Комисијата. Лазар Колишевски се сврте кон Лазаров и кон Петровски, велејќи: ’Кога се пишува за една личност или за еден настан, треба да се пишува како што било тогаш, а не да се тргнува од денешно гледиште. На времето прва личност во македонската литература, култура и наука беше Венко Марковски, а Блаже Конески тек се појавуваше. Што станало подоцна да се каже кога ќе се пишува за подоцна, а Вие, ми се обрати мене, да ја објавите таа документација‘“, раскажува д-р Ристески

По вака изнесениот став Методија Петровски му рекол дека меѓу интелектуалните кругови постои мислење оти е добро да се објави творештвото на Венко до неговото емигрирање во Бугарија.

На тоа Колишевски рекол: „И треба да се објави, зошто вербално Венко да се напаѓа или да се брани. Неговите дела најдобро зборуваат за него, па самиот читател нека оценува што е вистина“.

Д-р Ристески вели дека луѓето што го одвраќале од средбата со Колишевски биле изненадени кога дознале што му рекол тој. Тоа било пресудно за објавувањето на неговата книга „Создавањето на современиот македонски литературен јазик“ во 1988 година, а во 2000 година и на книгата „Стенографски белешки од Првата јазична комисија“ (факсимилно).



(Продолжува)




#
Статијата е прочитана 3248 пати.

Испрати коментар

Од: Pirin
Датум: 06.03.2009 00:44:58
tuka vo tekstov za problemot za makedonskata azbuka, doaga do zabuna , kako moze da ima srpska kirilica koga avtori na kirilicata se od makedonija , znaci srbite porano ja imaat prezemeno makedonskata kirilica zaatoa sto porano imaat napraveno drzava so pomos na turskiot sultan i rusite, i sega kako moze makedonija da ja prisvojuva srpskata kirilica koja e taja makedonska, toj vuk ima nesto reformirano ,ama narodot isto toa i den deneska go zbori koga toj vuk ja isfrlil bukvata J i site jovani satnale ovni i se pobunile i taa bukva J pak bile vratena vo taa makedonska kirilicna azbuka fakticki po ova kazuvanje od narodot kirilicata nee srpska samo od srbite priffatena da mozat da se pismenat, ne veruvam vo toa vreme azbukata sto bila prifatena kako makedonska da toa bilo pritisok od politicarite , po citanjevo za pistelot venko , on sekogas sakal negovite predlozi da bidat usvojuvani kako na edno galenicekoe podocna toa mu se osvetilo , takvi bile veminjata ete i sega se.
Од: dlaboki korenje
Датум: 06.03.2009 01:59:33
Cudno. sto vo stenografskite beleski se sretnuvaat zborovi kako pitanje, namesto prasanje, razlog, namesto pricina, zatova, namesto zatoa i sl.Znaci i kodifikacijata na sovremeniot makedonski jazik se vrsela niz silen proces na ispolitiziranost, delbi, presii, podmetnuvanja i sl. I se cudima sto sostojbava ni e vakva kakva sto e.Pa ni bile vinovni Bugarite, Srbite Grcite , Turcite , Sarkozi, Sefer, Solana i neznam koj se ne.!!!
Од: Реалист
Датум: 06.03.2009 07:35:14
Венко бил против српски букви во македонската азбука - бил македонски/бугарски патриот, нели?
Од: Kultiviran Balkanec
Датум: 06.03.2009 08:35:37
Pojavata na makedonskiot knizeven jazik e poseben primer vo Evropa i nema nisto zaednicko so normalno razvivanje i formiranje na eden jazik. Za razlika od ostanatite evropski jazici makedonskiot jazik e stvoren od grupa lugje1) na opredelena data, 2) na opredeleno mesto, i 3) so opredelen dekret.
Од: kemba
Датум: 06.03.2009 08:51:53
Toa nekoj dali veruva ili ne e edno, dodeka faktite,dokazite,realnata naucna istorija e sosema druga rabota. Tocno e toa deka kirilicata poteknuva od Makedonija, no so tekot na vremeto e prisposobuvana za razlicni slovenski narodi,dodeka nie Makedoncite gi zedovme posle 45 Srpskite bukvi od prisposobenata za niv kirilica.
Од: Janko Tomov,Avstralia
Датум: 06.03.2009 09:00:50
Venko Markovski e Makedonec i kako takov , nie deneshnite Makedonci sakame , kako toj taka i Todor Aleksandrov, Vanco Mihajlov, Krste Misirkov, a cak i Krste Crvenkovski i drugi makedonski dejci i revolucioneri, da im go dademe nivnoto mesto, vo zvanicnata makedonska istoriografija. Seto dobro, shto go napravile za makedoncite i za Makedonija, da go priznaeme i cenime, kako svoe, dodeka seto toa losho shto go napravile, da go prikazuvame za shtetno za makedonskata kauza, shto da bite pouka za site nas I za idnite makedonski generacii, shto vo idnina treba najdobro da se pravi. Tak ke se stvori osnovnata baza za natamoshnoto makedonsko edinstvo I prosperitet, na site polinja. Ako nie toa ne go storime, ke ne osuduvaat nashite mladi i idni generacii, za nashata nesovesnos, nepoznavanje na sopstvenata istorija, tendenciozno i nepotrebno nabeduvanje eden prema drug Makedonec, a i nedoliktno promoviranje na tugi anti-makedonski propagandi. Veke Utrinski pocnuva da go dava svojot dopri
Од: zivko nikolovski
Датум: 06.03.2009 09:10:09
mislam deka treba da senapravi nekoja analiza koja ke ja zeme pocetnata sostojba od 1945 godina i da se formira komisija vokoja ke ima mnozinstvo na clenovi od lerinskiot okrug i taka da moze do dojde do edna izbalansirana sostojba vo segasnoto vreme koja sostojba bi ja priblizila na togasnata ,da zemat ucestvo i vidni licnosti od dijasporata (Avstralia Amerika Kanada ) po poteklo od lerinsko kosturskiot kraj i smetam deka ke se dojde do makedonskata azbuka i jazikot ke se iscisti od ova sto se nasobiralo 60tia godini.
Од: vesna
Датум: 06.03.2009 09:26:45
Dosta mi e od Venko Markovski. Dvaeset broja vo Fokus za nego sega pak istoto ovde. Shto e vazno shto e "Vistinata" i ubavo rekoa vo drustvoto na pisatlite na RM ne me svakajte bukvalno :"gospodin Markovski ima razlicni periodi. Makedonski i Bugarski. Tvorestvoto na Makedonski jazik ima svoe mesto i znacenje vo makedonskata literatura, a ostanatoto se negovi lichni opredelbi, stavovi, previranja, kolebanja, koe e negovo licno covecko pravo. Toa negovo pravo go pocituvame bez razlika koj kako i dali go prifaka ili ne." Otprilika toa e sustinata. I TUKA NEKA OSTANE.
Од: vm
Датум: 06.03.2009 10:03:38
" создавањето на македонскиот литературен јазик и азбука' Sto za jazik koj se sozdava v 1944 g. i mu se naglasuva azbuka???
Од: nemir
Датум: 06.03.2009 10:11:01
Deka si balkanec se zabelezuva, ama deka ne si kultiviran oci bodi. Da si barem malku kultiviran ke se rasprasase dali i za drugite jazici postojat mesta, datumi, licnosti. Nekoi se postari, nekoi ponovi, nekoi gi priznavaat, a nekoi osporuvaat. No, gospodine Balkanec Nekultiviran, ne postoi narod na kogo mozes so dekret da mu nametnes majcin jazik.
Од: Bogdan
Датум: 06.03.2009 10:31:10
Mene edinstveno mi smeta shto ja nema starata bukva (golemiot li e, maliot li e) jer vo makednoskiot jazik onoj, za temno a, kako vo v'k. Pa nekakvi akcenti stavame, se glupirame kod e r samoglaska. Ova mi se cini e totalno losho napraveno, bez dovolna analiza.
Од: ivo od Sofia
Датум: 06.03.2009 12:05:43
Македонскиот поет во голооточкиот затвор бил до 1961 година. Истовремено, на проколнатиот остров била и неговата сопруга, со која не му било дозволено да се гледа. По враќањето во Скопје Венко го избегнувале сите познајници и бил под постојана присмотра и следен од полицијата, немал работа ниту средства за живеење. Разочаран и отфрлен, започнал да го губи и видот. Тогаш сестрата на народниот херој Борка Талески, Вера, побарала Крсте Црвенковски да помогне Венко да добие пасош за да оди на лекување во Одеса. Марковски добил пасош, иако сите знаеле дека тој повеќе нема да се врати. Тогашното македонско раководство оценило дека е подобро тој да биде прогласен за предавник отколку да остане во Македонија. Тоа и се случило по операцијата во Одеса, Марковски во 1966 година директно заминал во Бугарија, каде што починал во 1988 година. Во Софија му била доделена вила и личен шофер, но, сепак, бил под постојана полициска присмотра. Во Софија трагично загинал и неговиот син единец Миле, кој цел
Од: Do Kultiviran Balkanec
Датум: 06.03.2009 1203
Ne pishi gluposti! Makenonskiot jazik e jazikot koj sekogash go zboruval makedonskiot narod i ne mozhe da bide sozdaden nitu na opredelena data, nitu od opredelena grupa, nitu so opredelen dekret. Knizhevniot jazik e chast od obshto narodniot jazik. Site literaturni jazici sa utvrdeni po ukazhaniot od tebe nachin. Za primer kje posocham tvojot sakan bugarski knizheven jazik: toj e stvoren od grupa lugje – 1) na opredelena data – prez 1899 g.; 2) na opredeleno mesto – vo gr. Sofija; 3) so opredelen dekret – „Upytvane za ustrojstvo na bylgarskija pravopis”
Од: Стојан
Датум: 06.03.2009 12:36:03
Ако се откажуваме од Венко Марковски, затоа што се декларирал како Бугарин, тогаш ќе треба да се откажеме и од Гоце Делчев и од Даме Груев и од сите ВМРОвци. Мора да и погледнеме на вистината и на Историјата во очи, ако сакаме да ја зачуваме македонската држава и македонскиот народ.
Од: Vidan Petkovski
Датум: 06.03.2009 12:45:04
Da bi sve bilo jasno moram da obelezim deka prviot sudir na Venko Markovski so komunistickiot vrv i srbomanite vo Makedoja e od 1943. Ovoj sudir e slucajot so razmenata na germaniskite oficeri zarobeni vo vtoriot napad na kicevo, vo pocetokot na Noemvri 1943. Sporot nastanal koj prv da se najde na listata na onie sto trebalo da bidat razmeneti. Tempo predlozil Lazar Kolisevski i Mara Naceva. Venko go zaprasal: "koj e toj Lazo?" Tempo mu dofrlil: "Je li bre Venko, koga bi ti predlozio?" "Pavle Satev" - rekol Venko. "A koj e taj?" - prasa Tempo. Venko mu odgovoril deka Satev e eden od poslednite zivi gemidzii koga go poznava sekoj Makedonec, dodeka toa ne e slucaj so Lazo Kolisevski. A pocetokot na tvrdoto progonuvanje na Venko e od 1946 posle izleguvaneto na piesata mu "Za rodniot kat" koja zabraneta za prikazuvane vo bivsa Jugoslavija. Pozdrav na site, a na avtorot mu posakuvam da cita poveke i da pise sve a ne samo to sto mu odgovara na srbomanskata glava. Da ziveee Makedonija!
Од: boris
Датум: 06.03.2009 13:20:32
me raduva sto poleka vistinata izleguva na videlina. od statijata mozime da vidime deka blaze koneski e srpsko orudie so koe e vrsena denacionalizacija vrz makedonskoto naselenie vo srpska korist. vprocem i markovski vo del od negovoto tvorestvo veli......... od eden narod napravivme dva....
Од: Ace od Avstralija
Датум: 06.03.2009 14:53:53
Do Janko Tomov. Ne ti doadja pamet, posebno sega Vladikata Petar na Supreme Court sto vi napravi, cel svet ce razbere.A V. Mihajlov i T. Aleksandrov se vasi braca - na privatnite crkveni kompaniski lideri kako Igor, Radin, Ico Najdovski - majka B'lgarija ve ceka so rasiteni race.
Од: Bogomil
Датум: 06.03.2009 15:04:37
CCovek bi trevbalo da veruva deka faktite od feljtonot gi komentiraat zreli, seriozni i upateni lugje vo materijata. A od ova ssto nekoi go tresat od rakav i se pravat naludniccavi, proizleguva deka prostorot za komentiranje go koristat personi ssto si gi leccat kompleksite i frustraciite, a bogami nekoi ja pokazzuvaat svojata zabeganost, bez ronka nacionalno dostoinstvo. Toj (ne)kultiviran evropeec prvo ne pravi razlika megju jazik i azbuka. Tolku mu se znaenjata, a mnogu poveke pakosta. Od takvi, koi se somniccat vo svojot nacionalen kod, sme stradale sekogass, pa ete i sega. Nesreka e ssto takvi svojata duhovna nesreka sakaat da im ja nametnuvaat i na drugi. Da gi ostavime da si ja odboluvaat svojata zabolenost i ponastrana od nassta makedonska vistina. Ostavete gi neka bladaat vo imeto na tugji antimakedonski kauzi.


http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=082BF...E50994EF7F

Фељтон

Вистините и контроверзиите за Венко Марковски (6)



Голи Оток го уби човекот во Венко



Пред смртта, Венко и' се исповедал на својата сестра Дока: „Јас сум Македонец, Македонија е моја земја“, тврди Виолета Ачкоска

Виктор Цветаноски


„Правејќи анализа на сето она што го слушнавме и прочитавме за Венко Марковски, ни стана јасно како биле злоупотребени неговите човечки слабости. Еден вдахновен, ранлив, занесен поет бил сурово ставен на интригантското тркало на оние ситни медиокритетски политичарчиња на кои бог им ги скратил музите, но ѓаволот им подарил крила со децении да бидат на површината и да се снаоѓаат во сите идеолошки кијамети на Титова Југославија“, пишуваат Виолета Ачкоска и Никола Жежов во книгата „Репресијата и репресираните...“, тврдејќи дека Венко Марковски, всушност, бил присилен да замине во Бугарија.

Според нив, Марковски ја имал таа несреќна судбина да биде ставен во арсеналот на идеолошките непријатели на Комунистичката партија како припадник на групата автономисти и сепаратисти, на групата која се спротивставила на недемократските методи на владеење на сопствената партија, на групата која не го прифатила како дефинитивно југословенското решение на македонското прашање. „Тогаш започнува убивањето на Венко Марковски. Најпрво беше убиен како творец, потоа како човек и, на крајот, како Македонец. Врз него беа извршени три атентати“, подвлекуваат Ачкоска и Жежов.

Тие тврдат дека Марковски бил етикетиран како сепаратист и автономист поради залагањето за интегрално решавање на македонското прашање, односно како припадник на македонското национално крило кое било разочарано од ставот на КПЈ македонското прашање да се реши како југословенско, врз федеративен принцип, но без обединување на Македонија.

Богоја Фотев, кој инаку бил близок пријател со него, сметал дека Венко бил еден од најзаслужните за националното будење на македонскиот народ. „Со јачината на зборот во своите песни, тој придонесе во јакнењето на духот на македонските партизани во Народноослободителната борба. Беше свесен за своите вредности и беше многу суетен. Сметаше дека треба да има главен збор во создавањето на македонската азбука и македонскиот книжевен јазик. Навреден, дојде во судир со ЦК на КПМ, а како последица на тоа, бил изолиран“, вели Фотев.



Поради тоа, во 1946 година Марковски е исклучен од членството на Комунистичката партија, а како причина за исклучувањето се наведува наводното откривање партиски тајни при една средба што ја имал со бугарска делегација во Белград. Кобна за него ќе биде средбата што заедно со Павел Шатев и Димитар Влахов ја имал со В’лко Червењаков и со Тодор Павлов, кој додека бил во Бугарија, ќе пишува мошне поволни критики за неговата поезија и ќе му помогне од логорот „Ени Ќој“ да биде префрлен во санаториум крај Софија. Тогаш ќе настрада и Павел Шатев, кој ќе биде сменет од прв потпретседател на Президиумот на АСНОМ.

По исклучувањето од партијата, ќе започне хајка врз творештвото на Марковски. Според Ачкоска и Жежов, се' што ќе напишел тој ќе се оцрнело од тогашните платени критичари, нешто што најмногу ќе го погоди Марковски. Ачкоска и Жежов пишуваат дека Димитар Митрев, со кого заедно членувале во Литературниот кружок во Софија во годините пред војната, во книгата „Повоени македонски поети“ воопшто нема да го спомне Марковски, како и да не постоел.

Венко Марковски бил обвинет дека ја застапува линијата на Информбирото. Во 1950 година бил затворен, но подоцна ослободен. Во 1955 одново бил уапсен и осуден на петгодишен строг затвор и испратен на Голи Оток. Во голооточкиот затвор бил до 1961 година.

„Венко беше многу образован и постојано не' подучуваше правилно да зборуваме македонски и да одбегнуваме немакедонски зборови... Ни раскажуваше за Кочо Рацин... Ни кажа како во 1945 година бил кај Тито во врска со македонската азбука... Бев со Венко две години, му бев како син. Таму започна да ја пишува книгата ’Голи Оток, остров на смртта‘ на вреќи од цемент, оти немаше хартија и ми читаше секој ден... Никогаш не спомнал воопшто за некаква бугарштина... тоа мора да е подметнато подоцна. И од сите други Македонци кои беа таму немаше ниту еден кој бил во контакт со Венко, а да слушнал за таква работа, а јас ги познавам сите... Ретко дека постоел така учен човек. По враќањето од Голи Оток, отишол кај татко ми во Зелениково за да му пренесе поздрави од мене вели Барутовски.

Според Ачкоска и Жежов, по враќањето во Скопје, Венко го избегнувале сите познајници и бил под постојана присмотра и следен од полицијата, немал работа ниту средства за живеење. Разочаран и отфрлен, започнал да го губи и видот. Тогаш сестрата на народниот херој Борка Талески, Вера, побарала Крсте Црвенковски да помогне Венко да добие пасош за да оди на лекување во Одеса. Марковски добил пасош, иако сите знаеле дека тој повеќе нема да се врати. Тогашното македонско раководство оценило дека е подобро тој да биде прогласен за предавник отколку да остане во Македонија. Тоа и се случило по операцијата во Одеса, Марковски во 1966 година директно заминал во Бугарија.

Бугарите му дале на Венко вила и личен шофер, но, сепак, бил под постојана полициска присмотра. Во Софија, под неразјаснети околности, трагично загинал и неговиот син-единец Миле, кој цело време додека бил во Бугарија изјавувал дека е Македонец. Иако Венко јавно се декларирал дека е Бугарин, интимно тој се чувствувал како Македонец, тврдат Ачкоска и Жежов. Пред да почине, на својата сестра Дока и' се исповедал: „Јас сум Македонец, Македонија е моја земја и таа ќе живее“. По сопствена желба, Венко бил погребан на софиските гробишта, како обичен граѓанин, а не во алејата на бугарските великани.



Крсте Црвенковски во книгата „Заробена вистина“ пишува за средбата што ја имал Тито со Тодор Живков во Белград на која било разговарано и за Венко. „При оваа средба, Живков отворено го постави прашањето на Венко Марковски да му се дозволи да остане во Бугарија. Ние му бевме дозволиле на Венко да отиде да ги лекува очите во Бугарија. Тито рече: ’Еве, нека ви каже Црвенковски што мислат Македонците’. ’Немаме ништо против Венко да остане во Бугарија, ама само под еден улов – да не биде искористен во антимакедонски и антијугословенски цели’. Живков даде ветување (и се разбира при првата прилика го изневери). Јас во шега му дофрлив: ’И уште еден услов, другар Живков – ако побара да оди на друго место, во друга земја, ветете дека и вие ќе го пуштите’. ’Знам, мислите на Мао’ (негде во тоа време Венко беше напишал ода за Мао Це Тунг“, се сеќава Црвенковски.

Истовремено, тој признава дека во 1945 година на луѓето што имале поинакво мислење од Политбирото на ЦК КПМ за иднината на Македонија се гледало како на непријатели. Според него, тогаш постоела двојна власт, една на Президиумот каде што се почитувало различно мислење и друга на Политбирото на ЦК КПМ каде што секој морал да се придржува на фамозниот демократски централизам. И токму луѓето во Президиумот биле оценети како непријатели на партијата. За тоа било расправано и во ЦК летото истата година, а главен реферат поднел началникот на ОЗНА Цветко Узуновски-Абаз. „Тој подвлекува дека во Македонија постои антипартиска група. Досега таа била три лица, а сега е проширена и станала голема група. Тие имаат ставови спротивни на линијата на нашата ЦК. Заземаат ставови кои се штетни за партијата, не за државата“, Црвенкоски го цитира Цветко Узуноски. Во групата на непријатели на партијата се споменуваат десетина лица, меѓу кои Киро Глигоров, Венко Марковски, Методија Андонов-Ченто, Михајло Апостолски, Димитар Влахов. Началникот на ОЗНА посебно нагласил дека сите тие имаат факултети освен Ченто.

Заедно со Венко страдало и неговото семејство и семејството на неговата сопруга. Во 1950 година кога првпат бил уапсен со дваесетина члена на неговото поблиско семејство, целата фамилија е интернирана во Кичевско. „Од семејството на Венко Марковски, со нас беа интернирани мајката на Венко, баба Љуба, на 70 години, сопругата на Венко Филимена, синот Миле - 10 години, ќерката Љупка - 11 години, ќерката Султана - 2 години, како и родителите на Филимена Марковска, баба Кона и дедо Владо. Венко веднаш по војната ја посвои Љупка од домот на сирачиња. За време на интернирањето на Љупка и' е понудено да ја сместат во домот за сирачиња, за да не ја носат во интернација, меѓутоа детето со плачење одбило, барајќи да оди со своите“, ќе изјави Фима Џабирска-Јаниќ, која со семејството, во тоа време, исто така, била интернирано во Кичевско.







#
Статијата е прочитана 2746 пати.

Испрати коментар

Од: Makedonec
Датум: 07.03.2009 0039
Vakvi storii ima i za mnogu drugi Makedonci. I posle ke kazat deka komunizmot bil dobar sistem. Treba da im se izgradi spomenik na site zrtvi na komunizmot. Venko Markovski e Makedonec i treba da mu se oddadat site pocesti kako na makedonski velikan.
Од: Pirin
Датум: 07.03.2009 00:57:50
natpsive vo feljtonov i citam za prv pat doznavam od nasite medii za venko markovski , a drug pat imam slusnato od edna bugrja devojka koj mi rece kaj nas ima eden mnogu dobar pisatel od makedonija se vika venko markovski a ne mi rece da se osekal markovski kako bugarin, pa bi bilo redno redakcijata na utrinski da objavi zaedno so ovaoj felton i nekoja pesna od nego od ona vreme koi gi tvorel za makeodnija.
Од: libertas
Датум: 07.03.2009 0217
go molam urednistvoto na utrinski da go skrati ovaj nebulozen feljton komu mu koristi sto dobivame nie citatelite so ova napravete nesto za blaze koneski koco racin dimitar sol;ev ili pak aco aleksov koj isto taka bil na g.otok-ostrov pa si ostanale vo makeedonija a ovie sto izbegale vo bugarija ce ispadne deka jaq branele makedonija aneznam od kogo covekot si bil bugarin i si sakal i sto nie so negovite dvetri zbirki i izjavi od tipot as sam balgarin ce dobieeme .osvetletegi nasite tribuni i dejci koi ostanaa ovde vo makedonija a mozeat da ziveat bilo kade vo svetot.ama nie sme nauceni povece da gi pocituvame izdajnicite otkolku pravite patrioti makedonija ima mnogu takvi ama ce se zanimavame so venko ljupco end compani brejk di stujupid stori.iskreno libertas!
Од: nemir
Датум: 07.03.2009 09:21:32
Jas smetam deka feljtonot za Venko e dobra rabota i treba nepristrasno da se obraboti do kraj. No isto taka, vednas po ovoj, treba da se objavi i feljton za golemiot borec za Makedonija Ivanovski, koj bese suden tri pati, od carska, od fasisticka i od komunisticka Bugarija. Na toj nacin kje imame prilika da gi slusnime i komentarite na nadeznite dusegriznici za sudbinata na Venko i "progonetite" bukvi.
Од: Историк
Датум: 07.03.2009 09:26:23
Професоракта Ачковска долго години работеше во марксистичката школа “Мито Хаџи Васлев-Јасмин“ Како да и се верува? Плукаше по тогашните непријатели на системот а сега плука таму каде што го јадеше лебот. Таквите каде и да одат ќе останат само плукачи. А за Венко? Тој самиот си ја одреди судбината да биде еден од малкуте изроди. Ако не му одговарала младата македонска држава можел како и единствениот дисидент (со почит) Мане Јаковлевски да замине во западна Европа а не во Бугарија која никогаш па и сега не го признава македонскиот националн идентитет.
Од: Егзорцистот од Дебармаало
Датум: 07.03.2009 09:50:08
Ја мајката, Голи оток го уби човекот во него?! Дали тоа значи дека Телото отишло во Бугарија без Душата? Ваквите „експерти“, како текстописецот и оние кои добро живеат затоа што сме им` дале статус „Академик“, ми создаваат конфузија и во онака моето никакво знаење во врска со релациите тело-душа. Имено, дали може телото да пишува така здушно за Бугарштината, ако нема душа? И, зошто-па-баш за Бугарштината? И, уште нешто. Зошто баш сега се повампирува Бугарштината? Дали некој им` дава знак на Бугарите дека ситуацијата созрева? Па, Грците од една страна, Бугарите од друга страна, а, ВМРО со својата булумента од внатре!
Од: Pirinski Makedonec
Датум: 07.03.2009 10:34:51
Venko ne samo se otkazhal od svojata tatkovina Makidonija, toku ja negiral i neja, i se shto e makedonsko. Мисламq дека vo chovek koj se otkazhal od svojata rodna majka se ushte ima ostanato neshto chovechko, no chovek koj posle zafanal da ja pcue svojata rodna majka, kakoshto napravil Venko, veke e nechovek. Vo Bugarija nikoj ne go smetashe Venko za poet, nitu pak nekoj go chitashe независно од тоа дека беше толериран и дури го направиа и академик. Negovite knigi visea vo knizharnicite i nikoj ne gi gupuvashe osven partiskite komiteti i bibliotekite, koi bea zadolzheni od CK na BKP. Toj ne vladeeshe sovremeniot bugarski jazik. Negoviot bugarski jazik e poarhaichen i od jazikot na pisatelite od 19 vek. Ako Venko ima sozdadeno neshto znachajno, to toa sa tvorbite mu na makedonski jazik i tie negovi tvorbi imaat trajno mesto vo makedonskata literatura, nezavisno od toa kakva lichnost bil samiot toj.
Од: Ace od Avstralija
Датум: 07.03.2009 11:16:47
Ako, feljtonot e mnogu dobar.Prodolzete.Specijalno kako se osecaat Makedoncite nadvor od Makedonija i deka nitu edna sila na svetov, pari ili veteni tituli, kuli. dvorci ne se osilni od zborot " Jas sum Makedonec ". Samo takvi tipovi kako zelezara ili ovcarot od EU neka me narekuvaat seljaciste, glup patriot... Znam kako se osecal Venko, mozel i sakal mnogu da i dade na svojata zemja, no realno ponesposobni dobile sansa i toj celiot skrsen emigrira i "stana bugarin".Isto i jas mozev da dadam , no Lazo Kolisevski ete duri i mene me istera od tamu. Sudbina. Kolku i da e dobro ovde ne e poubavo od zborot -JAS SUM MAKEDONEC.
Од: kire, k.voda
Датум: 07.03.2009 11:22:10
Добро е што во утрински почна да со говори за овие подзаборавени личности од македонската општествена сцена. И добро е што истите се обработуваат од различни гледишта во рамки на овој фељтон. Венко Марковски заедно со Ченто и Шатев ја претставуваат врвната македонска политичка слика пред да бидат незаслужно искодошени и избришани од страна на третокласни комунистички фукнционери
Од: Dragan Velickovski
Датум: 07.03.2009 11:33:00
Добро утро г-да сенилни поети.Мислам дека преку коментарите конечно дознавте дека постои и младина и интелигенција во Македонија која што може слободно да го квалификува и препознава делото на Венко Марековска. Бидејќи конечно осознавте дека социјализмот одамна е завршен ве молам слободно испечатете го целото Венково творештво и остевете на нас, на луѓето со слободна мисла и добро образование сами да го квалификуваме неговото творештво. Мислам дека тое е најдоброто решение и за Венко и за вас. Нема потреба од никаков страв дека објавување и на бугарската страница од неговото творештво ќе го контаминира македонскиот творечки и интелектуален простор. Тврда, дека она што во 20 век македонците го постигнаа на полето на градењето на нацијата, државата институциите и интелегенцијата, нема шанси да го промени 100 тина страници „заблудено“ творештво.
Од: Виктор
Датум: 07.03.2009 12:08:54
Исфрлувањето на темниот вокал од македонската азбука е Криминал на Векот. Не мора да си лингвист за да воочиш колку јазикот е осакатен, само поради таа буква. Користиме интепункциски знак или користиме „Р„како вокал., за еден од најприсутните гласови. Цел свет ни се смее.
Од: Историчар
Датум: 07.03.2009 15:46:11
" Veritas non erubiscit nisi abscondi" (Со љубов во Бога кој е вистина)!!! Човекот има два образа! Хероите од Шпанската Граѓанска Војна (оние кои се бореа братоубиствено еден против друг, денес почиваат на исти гробишта). Бил "Бугарин" ама се борел за Македонија!!! Бил "Србин" ама творел за Македонија!!! Бил "Грк" ама плачел за Македонија!!! Бил никој и ништо ама Македонија му била во срцето!!! Не судете, зошто ќе ви судат!!!
Од: Петко
Датум: 07.03.2009 22:01:39
Животот е многу сложен и затоа не може да се сведе на црно и на бело кога се носи суд за нешто.Затоа многумина настрадале при донесување на пресуда во суд,а многумина не си ја добиле заслужената казна.Макар и што бил суетен и каприциозен,тој од своите луѓе е многу жестоко казнет со испраќањето на Голи Оток.Но,сепак,тој самиот себеси најжестоко се казни.Човек со негово разбирање,кога на крајот од животот ги средувал сметките,не можел а да не знае дека во спорот меѓу Македонија и Бугарија одигра улога на беден паљачо.Тоа е искажано во зборовите кога,пред самата смрт,на сестра му и вели дека е Македонец и дека Македонија е негова земја.Јас верувам дека тоа го рекол.Неговата поезија е убава но многу брзо пишувана.Доколку се` беше во ред вистинската поезија допрва ќе дојдеше.Се разбира,доколку и понатаму не ќе беше ангажирана.
Од: Ivan Trposki Sidnej, Avstralija
Датум: 07.03.2009 22:43:51
Bravo Viktore, i so ovoj felton ti se pokaza kako najkvaliteten makedonski feltonist. Cepkajki po iminjata na zaboravenite makedonski rodolubi, ti ni vnesuvas vo dusite vistinska blagodet. Ubavo e sto izleze na videlo i memorijata za Venko, koj makedonskata javnost ima pravo da go klaficira onamu kade sto mu e mestoto. Po moe mislenje, ubavo ke bide pisuvackite trudovi (onie za Makedonija), da vlezat vo makedonskata Enciklopedija, kako dela od Makedonec za Makedoncite. Prodolzete so objavuvanje na Feltonot.
Од: рударски инж.
Датум: 07.03.2009 23:00:23
Фактот дека „Венко бил погребан на софиските гробишта, како обичен граѓанин, а не во алејата на бугарските великани„ зборува дека само за да преживее со фамилијата бил во Бугарија, а тој секогаш останал Македонец.
Од: avstralija
Датум: 08.03.2009 02:24:01
ne gi mesajte cento i venko ,cento ostana makedonec i pokraj pominati mnogu godini vo zatvor. i tome arsovski pomina niz goli otok kako i mnogu ndrugi no ne stanaa bugari
Од: kiko
Датум: 08.03.2009 10:45:57
Почитувани, Многу е лесно да се биде Македонец надвор од Македонија.Половина од својот век во Македонија половина во Бугарија.Венко половина од своето творештво го пишал за Македонците а половина за Бугарите.Таму лапнал и една вила за која имало и судски спор.Неговото поколение сегашно нема напишано ни еден убав збор за Македонија.Редно е да се прочита малку по интернет за неговото семејство ,па и неговата сестра, па ке се види дека никој од нив не сака тој да се декларира како Македонец.Секоја чест за мртвите но мислам дека со овој фењтон само правите величини од мали глувци кои бегале по поголемо парче сирење заборавајки притоа на своето потекло.Сиренцето било побитно.Зарем само Венко бил на Голи оток?Ве молам,само сакајте ја Македонијава повеке од таквите глувчиња.Бидете МАЧОРИ.

http://www.utrinski.com.mk/?ItemID=E151F...77C9ED90CC