Манифест на Привремената Влада на Македонија - 1881

23 март 1881 во Ќустендил

Македонци,

Нашата мила татковина Македонија еднаш беше една од најславните земји. Македонците ги поставија основите на уметноста на војувањето, со нивните победоносни фаланги и просветлувањето на Аристотел, го цивилизираа човештвото и Азија. А сега нашата татковина, толку славна во минатото, сега е на прагот на уништувањето, благодарение на нашите грешки и негрижа. Туѓи и сомнителни народи сакаат да ја освојат нашата татковина и да го уништат нашиот народ, кој, блескајќи со таква светлина, никогаш нема да биде уништен. Нашата мајка Македонија стана како вдовица, осамотена и напуштена од нејзините синови. Не го вее знамето што го вееше победоносната Македонска војска. Денеска е само географски поим. Како некој да се обидува да ја прикрие нејзината победоносна природа со прекривката на заборавот. Гробот и’ го ископаа натрапници кои сноват низ нашата земја и ја троват со смртоносни отрови. Тие натрапници се гробарите на нашата велика и славна татковина, тие се договараат како да ја распарчат и да ја препуштат на победничките војски на Австро-Унгарија. Ако еден јарем се замени со друг, обновувањето на Македонија ќе стане невозможно и нашиот народ ќе биде збришан. Овој момент е клучен за Македонија; ова е прашање на живот или смрт.

Вистински Македонци, верни чеда на вашата татковина!

Ќе дозволите ли вашата татковина да биде уништена? Погледнете како се гуши во ропство, како крвави од раните што околните народи и’ ги нанесоа! Погледнете ги тешките синџири во кои Султанот ја окова! Во таква беспомошна состојба, сета во солзи, нашата мила Македонија, нашата драга татковина ве вика: вие, мои верни чеда, вие наследници на Аристотел и Александар Велики, вие во чии вени тече Македонска крв, не ме оставајте да умрам, помогнете ми! Голем срам ќе биде за вас, вистински Македонци, ако останете неми сведоци на мојот погреб. Не, не, еве ги моите грозни раскрвавени рани, еве ги моите тешки пранги: скршете ги, расковете ги, зацелете ги моите рани, направете се’ што е во ваша моќ за да се напишта зборовите „Сложна и обединета Македонија“ на знамето што ќе го кренам. Откога ќе успеете победоносно, избркајте ги убијците од оваа земја кои го веат знамето на раздорот и сеат погубни идеи, делејќи ве, мои чеда, на безбројни народи, па така обединето под знамето на Македонија, како единствен народ, дигнете го високо тоа славно знаме и подгответе се еднодушно да напишете на него:

Да живее Македонскиот народ, да живее Македонија!

Тоа е гласот на нашата земја, тоа е нашата слобода - нашето народно наследство. Ако ги прогласите овие зборови, ќе бидете поздравени од слободно мислечките народи и сите благородни срца ќе побрзаат да ви се придружат и да се борат, да ви помогнат да ја добиете светата слобода, која толку векови веќе ви е одземена.

Македонци, запомнете го вашето потекло и не се одрекувајте од него!

Ќустендил 11-23 март 1881,

Верно на оригиналот Доспат 18-30 април 1881.

Претседател Васил Чомо[1]

Секретар Никола Трајков

Централната Државна Архива на Октомвриската Револуција во Москва (оддел гроф Игнатиев, Бр. 730, Опис бр 1, ед. хр. 79). Преобјавено во „Одбрани текстови за историјата на македонскиот народ, 2 дел, Скопје 1976 стр. 256-258).


Историска позадина на овој манифест: Во 1880 година, од 21 мај до 2 јуни, на планината Грамос (Гремен теке), Островско, приморскиот дел од Македонија, се одржало Национално собрание на Македонија со учество на 32 претставници од сите краеви на земјата. Собранието било свикано за ја разгледа политичката положба на земјата по Берлинскиот Конгрес и покажаната незаинтересираност на големите сили (вклучувајќи ја тука и словенска Русија) да ја присилат Османлиската држава да ја спроведе обврзувачката одредба од чл. 23 на Берлинскиот договор за давање посебен, автономен статус на Македонија, а како непосредна цел било поставено да се утврдат мерките и акциите за постигнување така поставената «националната цел». Собранието констатирало дека и по последните големи промени на Балканот, кога сите останати христијански народи се здобиле со национална слобода и државност; «Романија, Србија и Црна Гора, по силата на Берлинскиот договор од 1878 година, се здобиле потполна независност, а Бугарија, Источна Румелија и Крит, добиле граѓански права, единствено Македонија, која уште во древно време имала своја цивилизација, била лишена од секаква помош. По што Националното собрание «еднодушно решило» од владата на Османлиската држава и големите сили да бара «праведните барања на македонскиот народ да се исполнат со брзо применување на чл. 23 од Берлинскиот договор» за Македонија.

Националното собрание избрало привремена Влада на Македонија «Единство», како извршно оперативно тело што ќе ги превземе потребните акции за реализирање на «националната цел»: создавање македонска државност. За постигнувањето на тоа било решено најнапред да се бара, по легален пат, право на автономија признато од големите сили и санкционирано со меѓународниот Берлински договор од 1878 година. Во случај владата на Османлиската држава да откажела да ја исполни превземената обврска, а големите сили не ќе превземеле мерки да ја присилат на тоа, «привремената Влада на Македонија» си зела за задача да го повика македонскиот народ на оружје, под паролата: „Македонија за Македонците“, за воспоставување на древна Македонија».

Во март 1881 година привремената Влада на Македонија објавила Манифест испратен (со Протоколарното решение на Македонското национално собрание) до дипломатските претставници на големите сили.

Во Манифестот се барало признавање правото и на македонскиот народ, како историски народ со богато и славно минато кој оставил траен белег во цивилизацијата на човештвото, да ја возобнови својата државност. Привремената влада апелирала и до прогресивното јавно мислење, до сите «слободољубиви луѓе, со благородни срца», да му притекнат на помошт на македонскиот народ во неговата борба за слобода. Со Манифестот привремената Влада на Македонија повикувала, пред опасноста татковината да биде распарчена од агресивните «околни народи», «гробари на големата и славна татковина», сите народни сили да се обединат под знамето на «единствена и обединета Македонија како единствен национален симбол». Бидејќи, само со единство можело да се смета да се извојува сопствената слобода, «тоа скапо наследство на народите». И со тоа да се обезбеди спасот на татковината. Владата предупредувала на опасноста од делба на Македонија и ново ропство што трајно ќе го спречело возобновувањето на македонската држава.

Манифестот бил прогласен на 23 март 1881 во Ќустендил (денешна Бугарија). Бил испратен до сите дипломатски претставници во Битола, Солун и Цариград. Ова е еден од најважните акти донесени од Привремената Влада на Македонија. Еден од учесниците во Привремената влада на Македонија е и Леонидас Вулгаракис.

Овој манифест се спомнува од Бугарскиот патријарх Кирил во книгата: Б’лгарската екзархија в Одринско и Македонија след Освободителната војна (1877-1878), vol. 1/1, Софиа: Синодално издателство, 1969, p. 461-466, 485.

Македонската лига е формирана во летото 1880 година .Нејизин раководител е Васил Диамандиев.Ставовите на лигата се блиски до ставовите на Привремената влада на Македонија (Единство).Македонската лига до лордот Фицморис,претседател на меѓународната комисија која го разгледувала таканаречениот Закон за Вилаети,испратила меморандум во кој се бара самоупрва за Македонијаи тоа врз основа на органскиот статус на Источна Румелија.Притоа било истаканато дека,главаторите на лигата и тројца војводи формирале привремена влада и дека располагаат со оружени сили,началници на штабовите и инструктори и дека изработиле органски устав за државно устројство на Македонија.Бидејќи ставовите биле слични Привремената влада на Македонија-Единство,Бугарската влада зазела непријателски став кон неа.

„Устав на Македонскиот револуционерен комитет“ на Кресненското востание

Од страна на Димитар Поп-Георгиев Беровски непосредно пред почетокот на востанието бил изработен „Устав на Македонскиот Револуционерен Комитет“ на Кресненското востание. Според уставот, во востанието можел да учествува секој кој се чувствува за Македонец (член 2), и се залага за ослободување на Македонија (член 4). Македонската национална идеја во уставот е целосно присутна: зацртано е ослободување на цела Македонија и формирање една држава. Според уставот востанието требало да се прошири во сите делови на Македонија (Член 125), а биле формирани чети во Костур, Тетово, Скопје, Горна Џумаја, Велешките области (Член 130). Во член 15 од уставот се спомнуваат и националностите во Македонија: христијани и муслимани Македонци, Турци, Албанци, Власи и сите останати... За Бугарите се вели дека се само словенски браќа, (чл. 186), но биле непријателски настроени кон востанието, според член 132. Според ова се гледа дека востанието имало македонски општонароден карактер. Зацртаната цел за ослободување на Македонија и создавање на независна држава и подоготовката на чети во повеќе краишта во Македонија го потврдуваат силниот македонски стремеж за слобода, но и силната национална свест на Македонците дека се Македонци, посебен народ на Балканот!

Зошто ние Македонците сме посебна нација (познато и како Зошто ние Македонците сме одделна нација) е авторски текст на македонскиот публицист и културен деец Васил Ивановски потпишан под псевдонимот „Бистришки“. Статијата е издадена во декември 1934 година од страна на Македонскиот народен сојуз во Америка од Детроит на неговиот четврт конгрес, помеѓу многуте изложувања, реферати и резолуции, откако статијата почнала да излегува во весникот „Македонско знаме“ на почетокот на истата година, кога весникот бил забранет од софиската фашистичко-монархистичка диктатура. Оваа статија претставува една од најголемите и најфундаменталните докази и изложувања (прокламации) на македонската национална посебност и идентитет напишана од Македонец на почетокот на XX век. Во оваа статија Васил Ивановски (Бистришки) преку 6 точки темелно ја објаснува и изложува посебноста на македонскиот народ, од балканските завојувачи, неговиот јазик, култура, историја, етногенетскиот процес на неговото создавање и економската засебност на територијата на Македонија, со што ја оправдува и целта на борбата за создавање на независна национална македонска држава.
[уреди] Делови од статијата Зошто ние Македонците сме посебна нација

Одговорот на тоа прашање е пред се од големо политичко значење. Познато е дека, како бугарскиот, така и српскиот и грчкиот империјализам го одрекуваат постоењето на македонската нација. Според првиот „Македонците се најдобриот дел од бугарската нација“. Според вториот „Македонците се чисти Срби“, а според третиот „Македонците се словеногласни Елини“. Така, секој од тие наши поробувачи го „оправдува“ задржувањето под свое ропство на соодветниот поробен дел од нашата татковина и истовремено ги оправдува претензиите за завладување на цела Македонија.

За да ги разобличиме тие маневри на поробувачите и да покажеме дека тие немаат никакво право над Македонија, да ја попречиме нивната асимилаторска политика и да водиме доследна борба за извојување на правото на самоопределување на македонскиот народ до неговото издвојување од бугарската, српската и грчката империјалистичка држава и неговото обединување во самостојна независна република на работниот македонски народ, ние Македонците треба високо да изјавиме дека не сме ниту Срби, ниту Грци, ниту Бугари, туку сме одделна македонска нација која се бори за своето национално ослободување и одделување на своја македонска држава. Се разбира тоа не треба да го правиме само од политички причини. Доколку македонската нација не би постоела, не би можеке да говориме за таква. Меѓутоа таа е на лице, и нејзиното постоење треба да им се предочи на сите. На таков начин до голем степен тоа ќе ја олесни нашата националноослободителна борба.

Во Македонија постојат сите елементи на една самостоја македонска нација, со своја територија и економска целост, со свој јазик и општ национален карактер и со своја македонска историја

1. Територијата на Македонците е одделна од територијата на грчката, бугарската и српската нација. Таа има утврдени географски и етнографски граници меѓу реката Места, планините Родопи, Рила и Шар, реката Дрим, планината Грамос, реката Бистрица и Егејското Море со пространство од 65 илјади кв. километри. Тоа што денеска Македонија е распарчена - тоа е резултат на империјалистичките мировни договори. „Раскинувањето на единствената македонска територија на делови и нивното приклучување кон бугарската, српската и грчката држава е насилно.“

2. Економски Македонија претставува една целина одделена од државите што ја владеат. Уште под власта на Турската империја Македонија тргна патот на својот самостоен развиток, подоцна но независно од Србија, Бугарија и Грција... Со појавата на капиталистичкото стопанство и во Македонија овде се создадоа внатрешни трговски патишта и пазари со еден општ и главен центар - Солун, а не Белград, Софија или Атина... ...

3. Јазикот на луѓето што ја сочинуват македонската нација е словенски, со особен дијалект - македонски. Тоа е јазик заеднички за нив. Различните провинцијални нијанси во македонскиот јазик се резултат на неизживеаните остатоци од некогашната родовска и феудална испокинатост на Македонија. Меѓутоа провинцијализмот на овој јазик се покрива со еден општ македонски словенски дијалект по кој секој го разликува Македонецот од Србинот, од Бугаринот, од Русинот и од секој човек од која и да е друга словенска нација. Провинцијалните нијанси во јазикот уште не се ликвидирани дури ни кај најразвиените нации, а не кај македонската нација којашто е национално поробена, не е организирана во своја национална држава и уште не изградила литературен јазик. Освен по дијалектот македонскиот јазик се разликува од српскиот и бугарскиот и по тоа што во него старословенскиот елемент е многу позачуван и содржи повеќе зборови што ги нема во јазиците на соседните други словенски нации... ...

4. Четвртата по ред заедничка особина за луѓето што сочинуваат одделна нација е националниот карактер, во тој број и македонската нација. Еднакви се нивните нарави, обичаи, игри, песни, ора и другите умотворби коишто повеќе или помалку се разликуваат од оние на бугарската, српската и другите словенски нации. Елементите на самостојниот национален карактер на Македонците се толку силни, што наспроти националното угнетување во Македонија тие никогаш не престанале да се пројавуваат. По вечеринки, свадби, имендени итн. тие постојано се пројавуваат и среде емигрантско-бегалските маси во Бугарија, Америка и секаде каде што има такви.

Сите тие елементи, земени заедно, ја составуваат македонската нација. Тие се непобитен доказ за тоа дека ние, Македонците, не им припаѓаме на ниту на српската, ниту на бугарската, ниту на грчката нација, туку сме одделна нација.

5. Нациите не се племиња. Како и другите нации, така и македонската нација не се создала од едно племе, туку од неколку различни племиња: Старомакедонци, Илири, Срби, Бугари. Основниот елемент е словенскиот. Старите Македонци и Илири се претопија меѓу подоцна дојдените Словени во Македонија... ... (во продолжение на оваа точка се изложуваат докази за историските лаги лансирани од големобугарските, големосрпските и големогрчките шовинистички историчари во однос на националната припадност на Македонците.)

6. Македонската нација си има своја историја и културно и политичко пројавување. Браќата Миладиновци се првите македонски просветители. Тие први ги посветија своите сили за разбудување на самостојното национално чувство на македонскиот роб. Тие ги опеаа Охрид и Македонија како своја татковина на чист македонскословенски дијалект. Тие не го учеа македонскиот народ ниту на српски, ниту на бугарски, тугу го учеа на родниот македонски јазик... ...

По браќата Миладинови доаѓаат и многу други народни учители и духовни будители како охридскиот епископ Теодосиј и групата околу в.„Лоза“ под редакторство на Петар Арсов, кои еднакво се бореа против Грчката патријаршија, Бугарската егзархија и Српската патријаршија, за самостојни македонски училишта и цркви. Тие таканаречени македонски сепаратисти укажуваа на постоењето на одделна македонска нација и пледираа за самостоен државен живот на таа нација.

Од истите средини произлезе Внатрешната македонска револуционерна организација. Петар Арсов влезе во првиот ЦК на таа Организација, а Ѓорче Петров, кој произлегува исто така од тие средини, стана идеолог на Организацијата. Тој уште на времето во духот на сепаратистичката идеја ја напиша книгата „Географијата на Македонија“.

Меѓутоа притисокот на великобугарската пропаганда - Егзархијата и врховистите - се покажа толку силен што го задуши прашањето за самостојна нација и успеа да внесе во свеста на многу Македонци дека се Бугари. Тоа беше спроведено со запирањето на в. „Лоза“, којшто излегуваше во Софија, со прогонувањето од Македонија на епископот Теодосиј и на народните учители коишто не се потчинија на Егзархијата, со забраната на книгата на Ѓорче Петров, која и денес се наоѓа во ракопис во бугарското воено министерство.

Но наспроти тоа, македонскиот народ со долги и упорни борби за економско ослободување и самостоен државен живот си создаде своја историја. Тие борби во минатото се разгрнаа под раководството на старата Гоце Делчева ВМРО против ропството на турските султани и бегови, како и против аспирациите на балканските држави.

Македонскиот народ со сопствената крв во својата историја ја запиша првата македонска револуција - Илинденското востание, чијшто венец е првата македонска народно-револуционерна република во Крушево.

Откако ВМРО беше врховизирана и претворена во машина на бугарскиот империјализам, ослободителната борба на македонскиот народ не запре туку се подзеде од следбениците централисти-сепаратисти на ВМРО, на чело со Ѓорче Петров, Петар Поп-Арсов, Јане Сандански, Димо Хаџи-Димов и Чернопеев. Денес во новите услови борбата на македонскиот народ против новите поробувачи - српскиот, бугарскиот и грчкиот империјализам за национално, политичко и економско ослободување се води со уште поголема упорност и доследност под раководството на ВМРО (Обединета).

Целата таа македонска историја не е само пројава на македонската нација, не е само нејзин стремеж кон своја национална држава, туку таа, македонската историја, во исто време е елемент што го дооформува и доопределува самостојниот карактер на македонската нација.

Статијата Васил Ивановски - Бистришки ја завршува со последниот краток дел во кој се споменуваат останатите националности кои што живеат во Македонија, а не спаѓаат во македонската нација (Власите, Евреите, Турците, Грците, Албанците, Србите и Ромите). Бистришки во последниот дел го споменува и нивното учество во национално-ослободителната борба на македонскиот народ, со цел нивно слободно национално, економско, рамноправно и проспертитено живеење во новата слободна македонска независна држава.

Пантелис Пулјопулос


Пантелис Пулјопулос (10 март 1900 година – 6 јуни 1943 година) е грчки троцкист, некогашен генерален секретар на Комунистичката партија на Грција и основач на троцкистичкото движење во Грција. Ги бранеше правата на етничките малцинства, вклучително и на македонското, во Грција и тоа беше една од причините за судирот со КПГ.

Во 1919 година Пулјопулос се запишува на Универзитетот во Атина, каде студира право. Истата година се приклучува кон Социјалистичката работничка партија на Грција (претходник на Комунистичката партија на Грција). Во 1920 година, за време на Грчко-турската војна 1919-1922, е регрутиран во грчката војска. Во 1922 година е уапсен за антивоено делување, но со крајот на војната е ослободен. Во периодот 1923-1925 година е активен во движењето на воените ветерани, а во 1924 година е избран и за претседател на Панхеленската федерација на ветераните.

Во летото 1924 година Пулјопулос е дел од партиската делегација што учествува на Петтиот конгрес на Коминтерната. На Третиот вонреден конгрес на партијата во ноември истата година Пулјопулос станува генерален секретар на КПГ и застанува на чело на мнозинството кое ја прифаќа ориентацијата на Коминтерната кон создавање обединета и независна Македонија.

За својата поддршка за автономијата на Македонија и Тракија Пулјопулос, заедно со 23 други, на 24 август 1925 година е изведен пред суд од страна на диктаторската власт на Теодорос Пангалос. За да се избегне изрекувањето на смртни пресуди, Коминтерната преку својот претставник, Романецот Елек Коблош (Бадулеску), ги советува обвинетите комунисти да ја повлечат пред судот паролата за независна и обединета Македонија, но Пулјопулос ги отфрла советите и во својата одбрана од повеќе од 4 часа го брани правото на националните малцинства самите да одлучуваат за својата судбина. Судењето е обновено на 22 февруари 1926 година и иако обвинувањата се отфрлени, обвинетите се протерани на островите Анафис, Аморгос и Фолегандрос. Пулјопулос е протеран на Фолегандрос, но набрзо, по падот на диктатурата на Пангалос во август 1926 година, е ослободен.

Во септември 1926 година поднесува оставка на функцијата генерален секретар на КПГ, но делегацијата на Коминтерната не се согласува со таквиот потег и го враќа на раководната позиција. Сепак на Третиот редовен конгрес на КПГ во март 1927 година Пулјопулос и неговата група е отстранета од Централниот комитет поради троцкизам. На 15 јули Пулјопулос (заедно со Пастијас Ѓацопулос) го објавува своето „Отворено писмо до КПГ“, поради што по три месеци тој и неговите приврзаници е исклучен од партијата.

Исклучени од сталинизираната КПГ, Пулјопулос и неговите приврзаници се приклонуваат кон Левата опозиција. Сепак, во тоа време тие не наоѓаат заеднички јазик со една друга троцкистичка група, т.н. археомарксисти, кои и официјално се признати како грчка троцкистичка групација од страна на Лав Троцки. Всушност, Троцки ги осудува како фракционери и групата на Пулјопулос и групата што се отцепува од археомарксистите на чело со Мишел Пабло. Подоцна, во 1934 година доаѓа до обединување на овие две групи. Во февруари 1937 година доаѓа до ново обединување со друга троцкистичка група, за чиј лидер е избран Пулјопулос. Оваа група е една од двете троцкистички групи што ќе испратат свои делегации на Основачкиот конгрес на Четвртата интернационала во септември 1938 година.

За време на диктатурата на Метаксас, во јуни 1937 година Пулјопулос преминува во илегала, но на почетокот на 1938 година, силите на диктаторот го пронаоѓаат и го апсат. Во 1943 година, италијанските окупациски сили го стрелаат, заедно со преку 100 други затвореници, во знак на одмазда на активностите на грчките партизани. При стрелањето, Пулјопулос им се обраќа на војниците да не прават злодело против антифашистичките борци. Тие одбиваат да стрелаат, по што карабинерите го извршуваат стрелањето.

Македонското прашање и комунистите

I

Невозможно е обликување на револуционерна пролетерска партија во Грција без борба против национализмот воопшто, а посебно во однос на македонското прашање. Национализмот на ККЕ (КП Грција) не само што ја олеснува предавничката политика на класна соработка - „Народниот фронт“ (истото е точно и за Архивата [A] со нејзиниот провокативен шовинизам за македонското прашање и нејзината срамежлива народно-фронтовска политика). Ја олеснува нејзината капитулација пред Диктатурата (диктатурата на Метаксас од 1936); а ќе се одрази недвосмислено и за време на војната, со социјал-патриотските ставови и на другите полиња, на пример на националното прашање за луѓето на Додеканезите, Кипар (Додеканеските острови со претежно грчко население беа под италијанска окупација).

Тука треба да се наведат документи за историјата на нашата теорија и нашата политика воопшто за националното прашање. Ќе споменеме некои.

Дискусиите во германската социјалдемократија (посебно на австромарксизмот, „Прашањето на националностите“ од Бауер, одговорот на Кауцки) се водеа околу општа теорија, што е нација итн. Бауер го сметаше јазикот како критериум за нација, Кауцки сметаше на културните елементи (Kultur) и заедничкото историско искуство . Нивната заеднички исход: мирна реформа во рамките на завршениот факт за злоупотребите на „нашата“ национална буржоазија.

Теоријата на болшевизмот го поставува прашањето на националностите во руската империја врз основите на револуционерниот марксизам, на ист начин како и Маркс за Ирска. Лениновите дискусии со „бундистите“ и Роза за полското прашање ги изнесе на виделина исправните ставови и нашите задачи во епохата на империјализмот и светската социјалистичка револуција. Сталин во една од неговите мали брошури изнесе опортунистички погледи, кои ги нападна Ленин како такви. За жал ги немаме точните елементи за таа полемика, која патем е од секундарно историско значење за нашата тема. Бундистите [C] и сите опортунисти во руската социјалдемократија ги подржуваа австромарксистичките погледи (на срамежлив национализам и пацифизам). Тоа е првата тенденција на која се спротивставија руските марксисти, Ленин, Троцки. Втората беше механичката центристичка, која се сведуваше на служење на царизмот за националното прашање, во име на економскиот социјалистички идеал за идната централно организирана економија (во таа насока е антисталинистичката полемика на Ленин за грузиското национално прашање). Третото гледиште кое исправно беше победено е гледиштето на Роза. Нема национално ослободување на поробените националности под капитализам, а посебно полската националност во наше време. Затоа треба да имаме само социјалистички револуционерни слогани за нив, а не национални.

Политиката на болшевизмот за националното прашање беше комплетирано на Вториот и Третиот конгрес на КИ (Комунистичката Интернационала) со ставовите за колонијалното прашање кое е истовремено национално и земјишно прашање. Нашиот фундаментален став за важните одлуки е добро познат. Ќе појасниме неколку работи на кои можеби некој не се сеќава.

1) Ленин и одговори на Роза пред војната: Пред се не е точно дека постигнатата независност на националните држави е невозможна за поробените нации под капитализам пред социјалистичката револуција. На пример, со Норвешка, како што спомна тој. Исто така и со Полска итн.

2) Се разбира само со социјалистичка револуција национално угнетените ќе најдат конечна и вистинска национална слобода. Но погрешно е да се задржи политичкиот нихилизам за националните револуционерни движења и да не се бара да се завртат во помошни сојузнички елементи на општото револуционерно движење за отфрлање на капиталистичката власт низ светот.

3) Лидерите на националноослободителните движења (селанство во колонијалните народи, назадни или не-мали националности во Европа) денес ќе се борат со буржоазијата и со новородениот пролетаријат. Буржоазијата, дури и да доминира во почетокот (Индија, Кина), дури кога се бори на патот на националното ослободување, на крајот ќе се спогоди со угнетувачите или нивните ривали-странски угнетувачи. Од тие причини нашата политика е: Со целиот потчинет народ за самоопределување до отцепување - но независен политички став против предавничката на национал-револуционерните цели на буржоазијата - за пролетерска власт која самата е доволна гаранција за победа против странскиот национален јарем. Борбена комбинација за кршење и на националниот и на социјалниот јарем. (Ленин и Троцки се соочија со истите опортунистички тенденции на индискиот десничарски комунистички лидер Рој на конференциите на КИ посебно на Втората и Третата).

4) Катастрофалните резултати на сталинистичката политика во Кина (1925-27, 1936-40) се предизвикани од сталинистичкиот опортунизам на национал-колонијалното прашање: Напуштање на независната позиција на пролетаријатот.

5) Можноста неодамнешниот пролетаријат на угнетените националности во колонијалните и назадни мали нации да го превземат водството во националноослободителната борба се оснива на а) општиот карактер на епохата б) придонесот на напредниот пролетаријат на метрополите, пролетаријатот на угнетувачките нации.

6) Револуционерниот пролетаријат на угнетувачките нации со одбраната на правото на самоопределување на угнетената националност го исполнува неопходниот услов а) за интернационалистичко образување на масите и нивно целосно одделување од влијанието на идеологијата на владеачката класа, б) за успехот во изградбата на социјализмот, утре. Англискиот пролетаријат кој сега нема да бара национално ослободување на Ирците не е во состојба успешно да бара сопствено социјално ослободување од англиската капиталистичка власт - рече Маркс во средина на минатиот век. Меѓу експлоатираните маси, пролетери и селани, на угнетената националност и пролетаријатот за угнетувачките нации постојат чувства на сомнеж, систематски потхранувани од владеачката класа, на омраза и општо на отуѓеност, непријателство спрема нивните класни браќа и сестри. Елемент на групна психологија кој ја попречува обединетоста на сите експлоатирани во борбата против заедничкиот национален и социјален непријател, и, без двоумење, ќе го поткопа нивното збратимување, утре за изградбата на социјализмот. Овој сомнеж и отуѓување не може поинаку да се победи освен ако пролетаријатот и селанството на угнетената националност не се УБЕДАТ СЕГА дека пролетаријатот на угнетувачката нација е вистински, не само во зборови, во корист на нивно ослободување, дека сега, дури и ВО РАМКИТЕ НА ГРАЃАНСКИОТ РЕЖИМ време е да се бориме со нив за нивно национално ослободување дури и за нивно државно отцепување, ако така тие сакаат.

Болшевизмот го даде ова ФАКТИЧКО образование од времето на царот за бројните угнетени националности на Руската империја, и така ја придоби довербата за новиот доминантен поредок - т.е. кон конфедерална, братска и слободна соработка во задачата за децентрализирана социјалистичка економска реконструкција. Уште е познато дека оваа соработка им даде најширока културна автономија која некогаш не можеа да ја замислат буржоазијата или социјалдемократските теоретичари за националното прашање. Сталинистичкиот апсолутизам денес го укинува предусловот и подготвува нови страшни разделувачки експлозии во голема опасност од она што остана од освојувањето на Октомври (Украина денес!).

II

За македонското прашање другарите Л., Т. и Кр. прилично добро дадоа разни погледи за историското и националното прашање [1]. Непосредните барања на крајот на препораките на другарите Л. и Т. посебно ги заокружува точно нашите погледи. Нивните завршни општи пароли се само апстрактни и затоа немаат супстанцијална карактеристика на комунистички слогани, специфична форма и непосреден допир до широките маси.

1) „Самоопределување на македонската нација до отцепување“ (од државата во која е). 2) „Балканска Федерација на Социјалистички Советски Републики“. Ова треба да бидат нашите општи пароли; сепак не е точно дека ставовите на Архиомарксистите и ККЕ се „бундистички“ или „австромарксистички“. Овие две партии (Архио отсекогаш, а ККЕ од 1932 понатаму) никогаш не се бореа ниту за едно (1) непосредно барање на Македонците. Тие го игнорираат нивното постоење јасно и гласно и велат дека грчката буржоазија ги расчисти прашањата со двојно подјармувачкото етничко чистење во Македонија, т.е. грчко-бугарската „доброволна“ размена и грчко-турска размена на население. Тие се буквално партиски агенти на грчкиот национализам. Кога се случило сталинистички парламентарец да проговори барем за едно, макар и неважно прашање од непосреден интерес за Македонците во Парламентот? А помеѓу останатите трагедии на таканаречена „Тврдина Акронафплија“ (во која Пулиопулос беше затворен во тоа време), најтрагична е таа на Македонците кои се затворени тука како сталинисти. Слушнавме дека има и Архиомарксист од овој најтрагичен вид.

Во критика на другарите Л. и Т. на стариот слоган на ККЕ (1924-1926) потребно е да направиме појаснување и додадеме за да ги избегнеме грешките кои немаат само историски значај: точно е дека слоганот „Обединета и Независна Македонија - Обединета и Независна Тракија“ на 7-та Балканска Конференција и на Посебната Конференција на ККЕ во 1924 не беше подржан. (Пулиопулос тогаш беше генерален секретар на ККЕ)

1) Не постои такво нешто како тракиска нација. Мешањето на Турците и Грците (Бугарите секогаш тука биле мало малцинство) не го поставува националното прашање таму во таа форма („тракиска нација“ како во времето на доријскиот упад - ова е очигледно.

2) Според тоа овој слоган го признава македонското прашање како територијално, а не како национално што и е. Македонија е територија која ги доведува до забуна бугарските националистички „автономисти“ и тие кои бараат слобода за македонскиот народ. Овој народ е конкретен само во дел од географскиот ентитет кој е наречен „Македонија“. Се разбира (а тука препораките од другарите Л и Т се најзадоволителни) револуционерната политика не ја разгледува целата проблематика статистичко-територијално, како што прават етнолозите и „социјалистичките“ лакеи на балканската буржоазија, туку динамички- револуционерно, и го остава дефинирањето на националните територии на вистински слободна волја на заинтересираните страни во братски односи. Но забуната што лошата формулација на нашите пароли ги погодува масите на угнетените и угнетувачките нации, може да ја попречи наместо да ја помогне целта на нашата интернационалистичка политика. И навистина ним им помогна: без поголема тешкотија грчкиот пролетаријат ја прифати супершовинистичката политика на ККЕ која ја наследи таа погрешна парола! Каков стравичен хаос се создаде во главите на сите борци и како тоа го попречува и ќе го попречува интернационалистичкото образование на нашата Партија!

Но грешката на тие слогани не е Тракија (која беше толку неважна, та недостасуваше од документите на ККЕ сè до 1 декември 1924 – таква беше стварноста!) ниту „неоснованата“ стварност на формулирањето на македонски слоган. Тие пароли се вистински опортунизам од најсилен авантуристички вид. За тие кои не се запознаени со анализата на првата лева опозициона група на ККЕ (се однесува на групата „Нов почеток“ на Пулиопулос сеуште членови на ККЕ во 1927) и подоцна тие на „Спартакос“ (теориски орган на Пулиопулос по исфрлањето на неговата група од ККЕ) во врска со ова најважно прашање, ќе појасниме тука.

По првиот (1923) и вториот (1924) бугарски пораз и по големиот германски пораз од 1923 (есента) сталинистичката бирократија почна да се стабилизира и сериозна ја поткопа Интернационалата (авантуристичкиот период на Зиновјев-Сталин (1924-1926)) и се центрираше на европската политика околу националните револуции (Радиќ, Словенците, Чесите, Украинците, Македонците итн.). Говорникот Мануилски на 5-от конгрес (1924) рече: „Бомбата што ја ставаме за успех на европската револуција сега се националните револуции“. Централно прашање кои ги засени сите други на 5от конгрес беше националното. Тогаш ККЕ се задолжи да го стави македонското прашање во центар на својата политика затоа што – како што изјавија Димитров и Коларов во Москва – „само така ќе ги победиме комитите, во сојуз со нас за освојување на власта во Бугарија. ККЕ мора да се подготви да даде некаква жртва за бугарската револуција, односно, балканската револуција“. Откако опортунистичките водачи на Бугарската КП го разјадоа движењето, тие паднаа во авантуристичка самоизмама кога поверуваа дека, поради тоа што работниците и селаните не може да ја освојат власта, тие ќе го направат тоа со договор за политички сојуз потпишан во Виена во мај 1924 со Александров и Протогеров [D]. Само за 6 месеци, мрачниот сојуз колабираше со разоткривање на величината на слепилото на бугарската партија – според состав сталинистичка, под водство на Коларов и Димитров. Александров го убија, потоа и Протогеров, а комитите Македонци уште еднаш ја одиграа крвавата улога против комунистичките работници и селани на Бугарија (колежите по пучот на Велигден во април 1925[E]), и падна жртви на „вечното пријателство“ на српската и бугарската буржоазија. Македонското движење како одвоена револуционерна организација беше забранета и во Бугарија, исто така.

Согласно логиката на политичкиот опортунизам спрема македонскиот Комитет, нашата парола не би требало да ги изразува нашите ставови и принципи за националното македонско прашање, ама требало да бара независна Македонија (и Тракија). Затоа и сталинистичката бирократија, која по екстремистичката фаза на зиновјевизам премина во опортунистичката, бухаринистичката, го прати Батулеску како претставник на Интернационалата во Грција. Тој одненадеж предложи да „се повлече паролата“ токму во моментот кога ЦК на Партијата требаше јавно да ги брани на суд (Пулиопулос, меѓу другите како генерален секретар на Партијата) пролетерскиот интернационализам и честа на Партијата. И ЦК со своите ставови ја зачува честа на борбениот пролетаријат и на ККЕ[F], со тоа што го испрати поѓаволите смешниот апаратчик на Сталин, но „бомбата“ на Мануилски се покажа дека не е бомба во основите на европскиот капитализам, туку во европскиот комунизам. Навистина, за една година, целата жестока литература на 1924 за националното прашање се префрли во тажните архиви на сталинизираната Интернационала.

На 3от Конгрес на ККЕ (март 1927) сталинистичкиот претставник на КИ Ремел (по победата над троцкизмот и првата лева опозициона група на ККЕ со клевети, заврши во концентрационите логори во Туркменистан и конечно пред стрелачкиот вод) ја повлече паролата. Типично, се разбира, тој ја насочи против нашата опозиција заради внатрешен престиж на бирократијата, искористувајќи ја општата доверба во Партијата на Лениновата Интернационала и партиската незапознаеност со лево опозиционерското движење, кое што што туку ги напушташе руските граници.

III

1. Koj го побива постоењето на до ден денес нерешеното, национално македонско прашање во грчка, бугарска и српска Македонија, е без сомнеж лакеј на буржоазијата.

2. Кој го побива историското ослободително движење на Македонците, е или неук и мора да ја научи историјата на тоа движење и нејзините национални херои, или е повторно лакеј на една од трите угнетувачки буржоазии.

3. Ова движење до сега е задушувано во крв и предавство, или претрпе штетна, со оглед на интересите на македонските работници и селани, експлоатација од страна на балканската буржоазија (посебно бугарската).

4. Ова движење може повторно да се развие под нови поволни историски услови – социјални, економски (безмилосната експлоатација на македонските маси од освојувачките национални буржоазии, аграрното прашање итн.) политички (внатрешна криза на балканските држави, војна) и културни услови.

5. Кој ја побива оваа можност е слеп или се прави слеп, ако не е лакеј на националистичките подјармувачи на многу-страдалниот македонски народ.

6. Комунистите, соочени со скршените и предадените национално-ослободителни движења или со етничкото чистење и подјармување на нивните национални буржоазии не ги затвораат очите и не стануваат обожувачи на „свршен чин“. Тие нема да ја одрекуваат стварност на национално угнетување на нацијата и нејзиниот копнеж (во срцето и душата не секој македонски работник) и да се урне националниот синџир еден ден. Комунистите овие ослободителни копнежи на македонскиот народ ги прават свои и гласно го изјавуваат од сега неговото право за самоопределување, до отцепување ако така посакаат. Тие секојдневно ги бранат непосредните национални барања, економски, политички, културни и така ја подготвуваат идниот револуционерен сојуз на социјалното револуционерно движење на пролетаријатот со националното револуционерно движење на Македонците против заедничкиот непријател: балканската буржоазија.

Панделис Пулиопулос

Акронафплија, мај 1940

Оваа книга им ја препорачуваам на секој Македонец


http://www.4shared.com/file/133906879/46...izmot.html


http://www.4shared.com/file/133906761/5a...i_del.html
оваа е за егејска Македонија

http://www.4shared.com/file/133906284/b2...forma.html

Автор е на книга во Русија во С.Петесбург во 1913 година
Брат на Димитрија Чуповски.



"МАКЕДОНСКИ ДЕЕЦ НАЦЕ ДИМИТРИЕВИЧ ДИМОВ УМРЕН НА 15 ЈУЛИ 1916 ГОДИНА НА 40-ГОДИНИ ОД РАЃАЊЕ"

"ЖИВЕЕШЕ ТОЈ И СЕ БОРЕШЕ ЗА ПРАВОТО И СЛОБОДАТА НА МАКЕДОНСКИОТ НАРОД"























Оваа книга ни еден бугарин не ја чита оти не му одговара?

Митрополит Теодосиј (Гологанов) - „македонски митрополит“


3. 1. Манифестирање на националната самосвест кај Теодосиј


Христовата црква е Една, Света, Соборна и Апостолска, но во својата практична манифестација на земјата е поделена на повеќе автокефални Помесни православни цркви кои што најчесто се и национални цркви. Поради ова, историјата на секоја од овие Помесни православни цркви е длабоко вплотена со националната историја на народот на којшто припаѓаат, таа претставуваа значаен и неразделен дел од истата. Признавање на Помесната православна црква воедно претставува и признавање на постоењето на тој народ.

Историјата на Македонската православна црква не претставува исклучок од ова правило. Како наследничка на Охридската архиепископија нејзината историја е длабоко поврзана со националната историја на македонскиот народ.

Во текот на XIX век доаѓа до национално будење на балканските народи и формирањето на нови автокефални Помесни православни цркви (Атинската архиепископија и бугарската Егзархија) и обновувањето на старите укинати (Пеќската патријаршија). Ова движење не го одминало ниту македонскиот народ, кој во овој период манифестира повеќе обиди да си ја возобнови својата вековна Црква - Св. Климентовата Охридска архиепископија.

Последен од обидте за возобновување на Охридската архи-епископија како Црква на македонскиот народ во XIX век е оној на Скопскиот митрополитот Теодосиј.

Следејќи го животот на овој Македонец можеме јасно да ги диференцираме и посочиме периодите од развитокот и текот на националното будење и самосвестноста на македонскиот народ. Истово честопати е нејасно одвоено од црковно-политичките национални пропаганди на нашите соседи, но секогаш е јасно присутно во македонскиот дух.

Свесноста на Теодосиј за тоа дека не е Грк, Бугарин, ниту пак, Србин, туку Македонец може да се лоцира уште во неговата најрана младост, вп неговото домашно воспитание. Неговиот татко Илија Гологанов - свештеник и учител, во 1860 се преселил со семејството од селото Трлис во Серес, во знак на револт против грчкиот силогос кој го затворил селското македонското училиште. По своето замонашување Теодосиј во манастирот „Св. Јован Претеча“ - Серско, богослужи на црковно-словенски јазик за што бара и дозвола од серскиот митрополит.

Во 1865 зема активно учество во македонското национално движење. Заедно со Дионисиј Москов активно учествува во отворањето на македонски училишта и замена на грчкиот со црковно-словенскиот јазик при богослуженијата. Во овој период тој е алката којашто ги поврзува македонските црковно-просветни движења од Серес и Неврокоп.

Во 1868 јавно го подржува Хаџи Димко од село Горно Броди при неговото барање пред Серскиот митрополит Нефит да се воведе македонскиот јазик во црковните училишта. Кога молбава е одбиена од страна на грчкиот митрополит, Теодосиј којшто во тој период е игумен на манстирот „Св. Јован Претеча“, во склоп на грчкото манастирско училиште отвора и македонско училиште. Самиот стипендирал околу 30-40 македонски деца. Ова го доведува во директен судир со грчкиот митрополит кој набрзо го укинал македонското училиште и довел нови грчки учители. Во знак на револт Теодосиј јавно застанува на чело на македонското црковно-просветно движење во Серез и Неврокоп и патува низ епархијката критикувајќи ја националистичката-пропагандна политика на Цариградската патријаршија. Поради ова, на барање од Серскиот митрополит Неофит, Теодосиј бил затворен од страна на турските власти.

Од овие настани може јасно да се согледа националното будење во мислата на Теодосиј кој од грчки воспитаник и бранител на грчката култура, застанува јавно во одбрана на својот македонски идентитет и потребата од духовно хранење на македонскиот народ на јазик близок и разбирлив на Македонците - македонскиот.

Следната етапа од неговото национално и црковно будење е неговото приклучување кон бугарската Егзархија која во почетокот од страна на Македонците била прифатена како словенска Црква.

По ослободувањето од затворот, по настаните околу отвора-њето на македонското училиште во манастирот „Св. Јован Претеча“ и јавниот истап на Теодосиј против Цариградската патријаршија, тој заминал за Пловдив каде што е поставен за игумен на Крчимскиот манастир „Св. Врач“. Се смета дека активно им помагал на орханските револуционери од тој крај1 поради што набрзо е испратен назад во родниот крај (1871). Но овој пат како егзархиски службеник. Во Серез веќе била формирана егзархиска црковно-училишна општина од страна на бугарскиот учител Стефан Салганџиев, на чело на оваа црковно-училишна општина биле поставени луѓе лојални на Егзархијата. Ова претставува и почеток на Бугарската црковно-национална пропаганда во Серез и околината. Иако егзархиски службеник, Теодосиј по своето пристигнување во Серез веднаш пристапил кон менување на егзархиските поклоници. Воедно ја формирал и учителската организација „Просвештение“ која што требало да подготви учители од домородното македонско население.

Во 1874 незадоволен од односот на Егзархијата кон Македонците Теодосиј се вратил под јурисдикција на Цариградската патријаршија од којашто е испратен во Херцеговина како протосинѓел на тамошниот митрополит Прокопиј. Но, и таму се поврзува со револуционерното движење, па на барање од Херцеговскиот митрополит е вратен во Цариград. На патот кон Цариград Теодосиј бил уапсен од страна на отоманската власт поради неговата поврзаност со бугарското револуционерно движење за време на неговиот престој во Пловдив.

По ослободувањето и неговото враќање во Цариград Теодосиј повторно ја менува црковната јурисдикција и наместо пред Цариградскиот патријарх се појавува пред бугарскиот Егзарх. Егзархот Антим знаејќи за обвинувањата против Теодосиј поврзани околу неговиот престој во Пловдив, а и известен за неговата соработка со херцеговските револуционери го испраќа далеку од отоманската престолнина како викар на нишкиот егзархиски митрополит Виктор. Поради своето про-бугарско дејствување бил избркан од Ниш. Довербата на егзархот Антим кон Теодосиј се манифестирала особено во периодот по Руско-турската војна кога Теодосиј бил назначен за негов заменик (протосинѓел) на егзархискиот престол во Цариград.

Во 1885 Теодосиј се поврзал и со „Македонскиот комитет“ од Софија преку Коста Групчев. Овој „Македонски комитет“ соработувал со Српската црковно-национална пропаганда, која во почетокот од своето дејствување го форсирала ’македонизмот‘ печатејќи книги и учебници во кои 2/3 од јазикот бил македонски, а 1/3 српски.

Од сето ова може да се види поделеноста на Македонецот помеѓу туѓите пропаганди во Македонија. Тој им припаѓал на сите и на никоја од нив. Ова ни го потврдува и честото менување на црковната јурисдикција од страна на Теодосиј, интересно е да се посочи и односот на Цариградската патријаршија и бугарската Егзархија кон Теодосиј. Иако, неколкупати преминува од едната во другата, Теодосиј никогаш не бил одбиен од нив, ниту, пак, му се наложени некакви ограничувања. Ова само ни го посочува односот на овие Цркви кон македонското население кое било гледано како територија за освојување и за чија што цел сите средства биле дозволени. Но ова, ни зборува и за односот на Теодосиј кон решавањето на македонското црковно прашање и обновата на Охридската архепископија.

Охридската архиепископија според него била и è Црква на македонскиот народ и истата треба и може да биде возобновена само од страна на македонски висок клир. Ова може да се заклучи и од неговиот негативен однос кон движењата за возобнова на Охридската архиепископија од страна на некои Македонски црковно-училишни општини коишто барале помош од Протестант-ските цркви и Римокатоличката црква.

Со неговото поставување на Скопски егзархиски митрополит (19 јануари 1885) и со добивањето на бератот за Скопски епископ (24 јули 1890), Теодосиј конечно можел јавно и слободно да работи на возобновувањето на Охридската Архиепископија - вековната Црква на македонскиот народ.



3. 2. Одделување од Егзархијата и обидот за возобнова на

Охридската архиепископија


Своето дејствување за возобнова на Охридската архиепи-скопија Теодосиј почнува да го манифестира уште во 1885 кога и е хиротонисан за епископ Скопски. Во овој период тој има блиска соработка со „Македонскиот комитет“ од Софија преку Коста Групчев. Групчев сведочи дека Теодосиј бил подготвен да застане на чело Охридската архиепископија доколку истата се возобнови2. Митрополитот Теодосиј бил свесен за комплексната политичка состојба којашто во тој миг не дозволувала возобновување на Охридската архиепископија. Сметал дека ниту Високата Порта, ниту, пак, Русија, ниту, пак, некоја од останатите Големи Сили ќе да ја подржи оваа идеа.

Мигот за возобновување на Охридската архиепископија го гледал во бератите за егзархиски епископи во Македонија. Во рамките на Егзархијата имало неколкумина архимандрити и епископи Македонци коишто според него, ја подржувале идејата за возобнова на вековната македонска Архиепископија. Само сите македонски епархии здружено би можеле да ја возобноват Охридската архиепископија, во спротивно истото би било невозможно, смета Теодосиј. Само вака може да се протолкува неговото спротивставување на Прилепската црковно-училишна општина којашто преку свештеникот Спасе Игуменов се обидела да се одвои од Егзархијата и да добие признавање како самостојна црковно-училишна општина од страна на Цариградската патријаршија. Ова го потврдува и самиот Теодосиј кој во разговор со свештеникот Спасе, при што напомнува дека не е спротивен на такви преговори со Цариградската патријаршија, но само доколку истите се водат во името на целиот македонски народ. Не треба се работи за признавање на самостојноста на само една македонска црковно-училишна општина, туку за законски (канонски) возобновена Охридска архиепископија:


„Бидејќи сме си имале славна Охридска архиепископија, потребно е да си ја обновиме за цела Македонија. Меѓутоа, уште не е созреано времето, ниту има поволни услови да се тргне по тој пат“3.


Иако Теодосиј соработувал со „Македонскиот комитет“ кој бил под влијание на Српската пропаганда, самиот воопшто не ги делел интересите и мислењата на српската Влада. Ова го потврдува и Коста Групчев кој во својот извештај до Стојан Новаковиќ вели дека Теодосиј сакал да ја возобнови Охридската архиепископија преку Цариградската патријаршија, но на македонска основа, и дека самиот тој [Теодосиј] воопшто не го симпатизира србизмот и не сака да прави никакви компромиси со српската Влада4.

Подоцна Теодосиј очигледно го изменил својот став кон неправењето компромиси со српската Влада. Ова може да се заклучи од разговорот воден со српскиот конзул во Солун - Христиќ, со кого што се сретнал на бродот за Цариград при своето враќање од Скопје (април 1890). Според Христиќ, Теодосиј се жалел на грчката и српска акција во Скопје против него, што како последица довело до негово присилно изгонување од градот. Ниту српската, ниту грчката политика немаат штета од него [Теодосиј], бидејќи според него тие дејствуваат во Македонија само од страв од создавање на Голема Бугарија. Тој е родум Македонец и не е приврзан кон Егзархијата и доколку се создадат објективни услови би се откажал од неа за сметка на возобновена Охридска архиепископија. При возобновувањето на Охридската архиеписко-пија, според Теодосиј, требало да бидат опфатени сите македонски епархии5.

Можеби овие размислувања на митрополитот Теодосиј заедно со неговата дејност и активната преписка со Македонските црковно-училишни општини биле повод за обидот на егзархот Јосиф I да го смени Теодосиј од скопската катедра со архиман-дритот Константин.

На 30 јули 1890 митрополитот Теодосиј пристигнал во Скопје. Веднаш по своето пристигнуваање започнал со остварувањето на својата идеја за возобнова на Охридската архиепископија. За оваа цел, најпрво требало да ги неутрализира туѓите верски пропаганди во својата епархија. Како егзархиски митрополит бил одговорен за сите Егзархиски црковно-училишни општини во својата епархија, а со самото тоа имал и власт да ги избира или менува нивните членови. Па така, набргу по своето пристигнување го заменил директорот на скопското училиште бугаринот Антон Наследников6 кој бил одговорен за одземањето на самостојноста на скопската црковна-училина општина од страна на Егзархијата. Ова довело до силни реакции и негодувања од страна на бугарската Егзархија, но Теодосиј не сопрел, туку веќе наредниот месец (септември) извршил канонска посета на поголемите градови од својата епархија, при тоа ги менувал претседателитe на општините и директоритe на училиштата кои биле Бугари или приврзаници на Егзархијата и бугарската пропаганда7. При својата посета во градовите што ги посетил богослужел на црковно-словенски јазик, а проповедите ги држел на македонски (серски дијалект).

Својата дејност митрополитот Теодосиј ја концентрирал најпрво на ослабувањето на туѓите црковно-национални пропа-ганди во својата епархија. Знаејќи дека во тој период постои несогласување помеѓу Српската и Грчката пропаганда во Скопската епархија околу тоа кому треба истата да припадне, Теодосиј се одлучил да се замеша. Знаејќи дека во неговата епархија поголемиот дел од патријаршиските приврзаници не се Грци, ниту, пак, Срби, туку Власи, Теодосиј наредил во скопскиот храм „Св. Богородица“ за време на богослуженијата Евангелието да се чита само на црковно-словенски, туку и на влашки јазик. Ова довело до нагло намалување на бројот на скопските партијаршиски приврзаници.

Слична тактика употребил и во Куманово каде Српската пропаганда била силна. Со цел да ги привлече кумановчани, ракоположил неколку свештеници при храмот „Св. Никола“. Лицата кои ги ракоположил биле блиски до Српската пропаганда, па преку нив успеал да оддели голем број од патријаршиските приврзаници.

Во декември 1890 го посетил Тетово. Неговите дејствија биле познати на тетовчани коишто и покрај забраната од грчкиот митрополит Паисиј, да не му се дозволи на митрополитот Теодосиј да богослужи во тетовскиот храм тие му ја отвориле црквата. Пречекот на митрополитот Теодосиј во Тетово бил толку свечен што предизвикал револт кај тетовските Турци коишто се пожалиле кај тетовскиот бег - Есад дека таков убав дочек немал ниту турскиот султан и барале митрополитот Теодосиј веднаш да биде протеран од Тетово.

Најдиректен удар на Бугарската црковно-национална пропаганда, а со самото тоа и против Егзархијата, митрополитот Теодосиј извршил преку враќање на самостојноста на црковно-училишните општини од својата епархија. За таа цел, наредил да се одржат нови избори за органите на црковно-училишните општини, при тоа, го укинал дотогашниот изборен модел според кој гласале само делегирани кандидати од коишто, подоцна истите избирале општински членови. Теодисиј наредил при изборот на општинските членови да присуствуваат сите членови на општината. Ова довело до целосно менување на ликот на црковно-училишните општини од Скопската епархија.

Како вовед во новите избори митрополитот Теодосиј во октомври го назначил за свој секретар неговиот внук Иван Гологанов, а за чиновник на Митрополијата Томо Јанакиев припадник на македонскиот еснаф.

Изборите почнале на 20 декември 1890 во градот Штип, по што следувале и другите градови, истите траеле до 31 декември 1890. Единствено во Скопје митрополитот Теодосиј го одложил изборот. Во сите градови на чело од црковно-училишните општини застанале претставници од македонскиот еснаф. Изборот на новите членови за Скопската црковно-училишна општина бил извршен на 19 јануари 1891. Во Скопје како и во другите градови од Епархијата на чело од општината застанале луѓе од македонскиот еснаф.

Сето ова довело до големи негодувања кај егзархиските приврзаници, а воедно и кај самата Егзархија, но митрополитот Теодосиј ја имал подршката од македонскиот народ и македонскиот еснаф. Во борба против Егзархијата на ред следувало заменување на епархиските советници. Егзархиските епархиски советници не можеле да се помират со ненадејното губење на позициите што изминатите години ги градела Егзархијата. Во својот протест до митрополитот Теодосиј тие се заканиле со оставки доколку не бидат поништени изборите и доколку повторените избори не бидат според стариот егзархиски модел. Митрополитот Теодосиј не подлегнал под овие закани туку ја уважил оставката на епархиските советници и на 31 јануари 1891 распишал избор на нови епархиски советници8 на коишто ниту еден од егзархиските претставници не бил реизбран, туку биле избрани исклучиво претставници од македонскиот еснаф.

Егзархиските преставници не се лимитирале само на протести во градовите од епархијата, туку испраќале и писма до Егзархот. Одговорот на Егзархот бил гневен, но митрополитот Теодосиј не дозволил да биде заплашен, бидејќи веќе јасно се гледало неговото антиегзархиско дејствување. Подржан од народот продожил со остварување на својата идеја да ја оддели Скопската епархија од Егзархијата. Во одговор на Егзархот Теодосиј барал да му биде испратен егзархиски Устав кој е одобрен од страна на Отоманската империја, што Егзархот не можел да го стори. Уставот на бугарската Егзархија не бил призаен од страна на Отоманската империја!

Во своите акции Теодосиј го следел примерот на туѓите пропаганди. Најчесто користено средство на едни против други била месната турска власт која за одреден финансиски надомест го помагала и донесувала одлуки во полза на оној што ќе плател повеќе. Финансиите, според Теодосиј, имале важна улога и во неговото дејствување за возобнова на Охридската архиепископија. Самиот тој, бил свесен дека сè додека тој, Епархијата и црковно-училишните општини се финансирани од страна на бугарската Егзархија нема да може да се оддели од истата. Но сепак, знаејќи дека македонското население сè уште не е доволно силно самото да ги финансира овие институции, се обидувал на секој начин да извлече поголеми средства од Егзархијата. За оваа цел, а со помош од Иван Гологанов изнаоѓал најразлични начини да добие средства од Егзархијата коишто ги чувал за исполнување на своите понатамошни планови. Но, Егзархот ја разбрал идејата на Теодосиј, па почнал да го уценува и да се обидува со финансиски средства да го одоброволи да ги поништи своите одлуки и да ги сопре своите дејствувања против Егзархијата9.

Согледувајќи дека нема да може уште долго да добива финансии од Егзархијата доколку продолжи со реализирање на својот план, Теодосиј се одлучил на една многу непопуларна мерка кај народот - ја зголемил владичнината. Ова довело до револт кај и така сиромашното селско македонско население, но Теодосиј останал упорен, сметајќи дека со тоа: „Ќе можеме да ги издржуваме учителите“10.

Со средствата што ги собрал од Егзархијата и од владичнината пристапил кон отворање на нови училишта по селата, а учителите биле исплаќани не со средства од селаните, туку со средства од епархијата. За учебната 1891/1892 ги отстранил сите учители дојдени од Бугарија и ги заменил со домородни. „Според него, месните учители се оружје самите по себе за отпорот против пропагандите, бидејќи му служат на својот народ“11. Ова предизвикало револт кај егзархот Јосиф I којшто дури и се заканил дека ќе го повика на одговорност доколку Теодосиј продолжи со замената на бугарските учители. Одговорот на Теодосиј бил повеќе од јасен:


„За Скопската епархија не важат егзархиските правилници, ниту ги признава инструкциите на Егзархијата по однос на управувањето со учебното дело и пансионите. Егзархиските правилници немаат важност во Скопската епархија, бидејќи епархијата си има свој господар“12.


За сите активности на митрополитот Теодосиј, Егзархијата и бугарската Влада биле темелно и постојано известувани од страна на своите приврзаници. Отворањето на српското училиште во Скопје на 29 мај 1891 било последна капка во чашата на бугарското трпение. Егзархот и бугарската Влада веќе не се двоумеле околу сменувањето на Теодосиј од Скопската катедра, единствена причина поради којашто го одолговлекувале ова бил стравот да не го изгубат бератот за Скопје. На почетокот од јуни 1891 егзархот Јосиф I го повикал митрополитот Теодосиј да појде во Цариград и да ја образложи и оправда својата дејност во Скопската епархија. На ова, Теодосиј не одговорил по што следувале уште две покани13. Во последната било посочено дека доколку Теодосиј не се појави во Цариград пред Егзархот ќе биде даден на Црковен суд и ќе му биде одземен митрополитскиот чин14. Како подршка на последното писмо осумнаесет скопски чорбаџии организирале свој Епархиски совет и го прогласиле Теодосиј за сменет и persona non grata15.

Согледувајќи дека нема да може уште долго самиот да ги одбива нападите од Егзархијата, бугарската Влата, Грчката и Српската пропаганда, митрополитот Теодосиј се обидел да ги анимира и останатите македонски великодостојници. Ова ни го потврдува неговото писмо до архимандритот Дионисиј во Софија, испратено на 22 јуни 1891:


„Чудна е промислата Божја, а уште почудни се патиштата Негови. Христос проповедаше љубов меѓу луѓето и за неа отиде на Крст, а ние луѓето, во името на таа Христова љубов, со Неговиот најсвет симбол - Крстот, шириме меѓу луѓето најголема омраза и ги потиснуваме духовно и национално убедувајќи ги дека добро им чиниме. Така и нашата света Егзархија на чело со блажениот Егзарх Јосиф I прави севозможно да го убеди кутриот македонски народ дека му го мисли доброто, дека се грижи за неговата сегашност и иднина и дека сака да го извади од темнината на националното несознавање и од него да создаде свети Бугари. А не треба многу да те убедувам, премил брате во Христа, дека нашата Егзархија со својата црковна и просветна дејност тука во Македонија врши всушност најмизерна задача, му го одзема името на еден народ и го заменува со друго, му го одзема мајчиниот јазик и го заменува со туѓ, за да $ обезбеди на својата влада и на своите бугарски чорбаџии да си ја прошират трговијата и на туѓа територија. А како ова ти ќе го наречеш, драги брате, ако не ново ропство пострашно од турското. Турците земаат имоти и животи на рајата, но не посегнуваат врз неговиот дух. Тие го уништуваат телото, но духот го почитуваат. А нашата света Егзархија го убива ова другото, постојаното. Тоа ли е братски и христијански однос? [...] Мое мислење е дека ние духовниците, по потекло Македонци, треба да се здружиме и да го кренеме нашиот народ да се разбуди, да ѓи отфрли туѓинските управи, да ги отфрли и Патријаршијата и Егзархијата, и да се обедини духовно во крилото на Охридската архиепископија, неговата вистинска мајка црква. Не е ли крајно време да се запре националното движење на еден ист народ само поради тоа што едни ја признаваат Патријаршијата, а други Егзархијата, додека третиот му се поклонува на Мухамед. Не е ли крајно време да се сопре омразата меѓу брат и брат? А како тоа може да се стори ако не преку своја народна Црква, преку Охридската архиепископија. Јас ќе бидам искрен драги брате во Христа и отворено ќе ти речам: ’Ние Македонците немаме толку мака од Турците, колку од Грците, Бугарите и Србите, кои како орли на мрша се впуштија во оваа наша многустрадална земја и сакаат да ја расчеречат’“16


На барање од архимадритот Дионисиј митрополитот Теодосиј го потврдил својот став за обнова на Охридската архиепископија со писмо од 24 јули 1891 во кое го изложува и уредувањето на возобновената Охридска архиепископија, како и составот на епископите. Писмото е потпишано од страна на Крсто Бочваров од Скопје. Препис од истово стигнал и до Егзархот кој побарал информации за тоа кој е Крсто Бочваров, на што му било одговорено дека такво лице во Скопје нема.

Следниот чекор на Теодосиј било повлекување од употреба на егзархиските документи и формулари и изготвување на посебен правилник, документација и формулари за Скопската епархија во чиј што наслов било изоставено името на Егзархијата - „Българска Екзархия“17. Печатењето било извршено во турската вилаетска печатница во Скопје, за што биле платени 100 турски лири за отворање на словенско оделение. Документите биле печатени на македонски јазик - велешко-штипски дијалект, а за ова бил известен и егзархот со писмо од 2 декември 189118.

Во овој период и Српската пропаганда го засилила своето дејствување преку српскиот конзул во Скопје - Кариќ. Гледајќи дека митрополитот Теодосиј веќе и јавно е напаѓан од страна на Егзархијата, Кариќ сметал дека ќе може да го привлече кон Српската пропаганда ветувајќи му возобновување на Охридската архиепископија со помош на Цариградската патријаршија. Според планот на Кариќ, Охридската Архиепископијата би била под јурисдикција Карловачката митрополија. За оваа идеја, Кариќ се консултирал и со Стојан Новаковиќ којшто предложил да го поткупат Теодосиј. Во своето писмо до српската Влада во кое бара средства за да го поткупи Теодосиј, Кариќ искажува и една голема вистина, а воедно и потврда за непостоење на Бугари и Срби во Македонија:


„Како во среден век во Европа, така и во областа на нашата пропаганда во Македонија и денес залудно се бара чувство на српска или бугарска свест кај народот. Такви чувства нема [...] иницијатор на секоја работа и кај најзагрижениот тукашен „Бугарин“ е грубиот материјален интерес. И таканаречениот „Србин“ за работа околу ширење на српството бара да му се плати добро како и на Турчинот, кој ни ги нуди своите услуги. Разликата воопшто не постои. Доколку ми отпуштите пари, за кусо време ќе ги придобијам на своја страна сите егзархиски попови, на чело со митрополитот Теодосиј. Првенството меѓу нас и Бугарите ќе се реши со ќесе“19

На ова српската Влада одговорила со испраќање на финансии за реализирање на планот на Кариќ. Но, иако со својето дејствување Српската пропаганда успеала да привлече некои свештеници, сепак нивниот број бил мал, а митрополитот Теодосиј воопшто не сакал ниту да разговара со конзулот. Што се однесува, пак, до нејзиниот настап во училиштата, таму таа забележала поголем успех. Ова се должело на делењето бесплатни учебници и учебни помагала коишто, пак, биле наплатувани во егзархиските училишта. На овој напад од страна на српската пропаганда, Теодосиј одговорил како што посочивме и претходно со отворање на селски училишта на сметка на Скопската епархија. За ова српскиот учител од Кратово - Ѓорѓи Стоилковиќ, вели:


„Јас лесно ќе се справев со егзархистите во Кратово, ако владиката Теодосиј не водеше демагошка политика. Тој почна да отвора училишта по селата за своја сметка, а учителите лично да ги плаќа [...] На широкото народно собрание владиката Теодосиј недвосмислено се искажа и против Српската и против Бугарската пропаганда, повикувајќи го народот на единство“20


Иако Теодосиј успевал успешно да ги одбива нападите од туѓите пропаганди, сепак неговата финансика моќ се намалувала и не можел уште долго да се натпреварува со касите на Бугарското и Српското кнежевство. Притиснат од сите страни, митрополитот Теодосиј се одлучил да го направи и конечниот чекор за одделување од Егзархијата и возобновување на Охридската архи-епископија како Црква на македонскиот народ21.

Ова го потврдува и самиот Егзарх во писмо до Синодот на бугарската Егзархија во кое говори за одлуката на митрополитот Теодосиј да отпечати посебни документи за Скопската епархија испуштајќи го насловот „Българска Екзархия“:

„Ако Неговото Високопреосвештенство не ја презираше Егзархијата и не се стремеше кон самостојност и независност, ќе ги отпечатеше горе над вулите приличните и светите за нас зборови „Българска Екзархия“. Меѓутоа, тој се занесува со мислата да создава нова Црква, на која секако тој смета да биде поглавар“22.


Очигледно Егзархот не знаел, или, пак, не сакал да знае дека Охридската архиепископија не е нова Црква, истата е основана од св. Климент Охридски, ученикот на св. браќа Кирил и Методиј.

Подготовките за одделување од Егзархијата, митрополитот Теодосиј ги започнал со посета на градовите и селата од својата епархија. При тоа, имал разговори со црковно-училишните општини на коишто јавно ја искажал својата намера да ја возобнови Охридската архиепископија и го повикал населението на единство. Меѓу другото, на при овие разговори наложил да се соберат сите стари македонско-словенски ракописи и книги од Епархијата и да се чуваат на сигурно. Заштитата на македонските-словенски ракописи била итна, бидејќи бугарските учители и егзархиски службеници изнеле многу од македонските ракописи од Македонија и истите најчесто завршувале во музеите во Бугарија, Србија и Русија23. За разлика од Бугарите, грчкиот клир ги палел и уништувал словенските ракописи. За дејствувањето на митрополи-тот Теодосиј низ својата епархија сведочи и српскиот конзул Кариќ, кој во својот Извештај до Министерството за надворешни работи на Србија, вели:


„Теодосиј сега ја смени тактиката. Исплашен од евентуалното сменување тој настапува на словенско-македонска основа. Патува по Епархијата и има приличен успех. Ако вака продолжи, тешко ќе излеземе на крај со него. Сепак, во надеж сум, дека Егзархијата ќе успее да го отстрани од Скопската епархија“24.


Втор чекор во остварувањето на теодосиевиот план било, да се привлече турската власт. Ва ова митрополитот Теодосиј бил помогнат од австро-унгарскиот конзул во Скопје - Шмукер25. Преку конзулот му биле дадени на скопскиот валија 200 турски лири. За жал, Теодосиј лошо проценил дека скопскиот валија ќе може да му помогне. Истиот немал компетенции да одлучува за работи како што е возобновување на една Црква.

Понатаму, митрополитот Теодосиј својата дејност ја продолжил во насока на анимирање и привлекување на останатите македонски епархии. Најревносна во прифаќањето на идејата да се возобнови Охридската архиепископија била самостојната Прилепска црковно-училишна општина на чело со свештеникот Спасе Игуменов. Последниов, требало да се поврзе со македонските црковно-училишни општини од Пелагониско и Охридско и заеднички да поднесат молба до Високата Порта за возобнова на Охридската архиепископија. Иста молба требало да биде поднесена и до Цариградската патријаршија заради добивање на канонско признавање и од страна на останатите Помесни православни цркви. Возобновената Охридска архиепископија на тој начин би била во канонско единство со Цариградската патријаршија и сите останати Помесни православни цркви.

Но, Цариградската патријаршија не ја одобрувала идејата на митрополитот Теодосиј да ја возобнови Охридската архиеписко-пија, но ниту, пак, направила нешто за да ги сопре гласовите дека истата ќе биде возобновена и во канонско единство со неа.

Кон крајот на месец ноември 1891 започнале преговори помеѓу Цариградската патријаршија и митрополитот Теодосиј. За ова исвестуваат неколку грчки весници од тој период како што се: „Неологос“, „Константинополис“, „Фарос тис македониас“. Овие весници одат дотаму што пренесуваат дека бил постигнат и договор помеѓу дотогашниот „шизматик“ митрополитот Теодосиј и Цариградската патријаршија, при што Теодосиј повторно се вратил во крилото на „мајката црква“. Но ова воопшто не било точно.

Всушност, Цариградската патријаршија во започнатите преговори во Скопје помеѓу Теодосиј и грчкиот конзул јасно изјавила дека го прифаќа митрополитот Теодосиј под нејзина канонска јурисдикција, но не прифатила ниту еден од условите на митрополитот Теодосиј, односно возобновување на Охридската архиепископија.

Од ова се гледа дека единствениот повод што Цариградската патријаршија дозволила воопшто да има преговори помеѓу неа и митрополитот Теодосиј е желбата да си ги поврати епархиите во Македонија изгубени при создавањето на бугарската Егзархија.

Следејќи ги дејствијата на митрополитот Теодосиј и уплашени од можното возобновување на Охридската архиепископија, а со тоа и губење на сите македонски епархии, Егзархијата и бугарската Влада на 23 ноември 1891 побарале од Високата порта митрополитот Теодосиј со сила да биде доведен во Цариград. Во тој миг претходно дадените 200 турски лири на скопскиот валија биле добредојдени, бидејќи тој му дозволил на митрополитот Теодосиј да го продолжи својот престој во Скопје.

Соочен со заканата присилно да биде одведен во Цариград, митрополитот Теодосиј бил принуден да прибегне кон веќе испробаното средство од страна на македонските епархии во борбата против туѓите црковно-национални пропаганди - Унија со Римокатоличката црква. Иако, самиот неколку пати остро се спротивставувал на употребата на ова средство за заштита од Грчката, Бугарската и Српската црковно-национална пропаганда, немајќи повеќе кому од Православните цркви да се обрати се одлучил на овој чекор. За таа цел, веќе на 25 ноември 1891 се сретнал со австро-унгарскиот конзул Шмукер кој веќе неколкупати порано му помогнал во односите со турските власти и побарал од истиов да го поврзе со Римокатоличката црква. Овој чекор воедно му обезбедувал на митрополитот Теодосиј доколку турската власт се обиде со сила да го одведе во Цариград да ја има заштитата на Австро-унгарија како застапничка и заштитничка на римо-католицизмот во Отоманската империја. Истиот ден митрополитот Теодосиј преку конзулот Шмукер испратил писмо до Конгрегацијата за пропаганда на верата во Рим. Во тој период во Рим се наоѓал и цариградскиот апостолски нунциј Аугусто Бонети. Конгрегацијата за пропаганда на верата имајќи лошо искуство со Македонците, кои веќе неколкупати во текот на XIX век стапувале во Унија со Римокатоличката црква и исто толку пати ја напуштиле истата по исполнувањето на нивните барања од страна на Цариградската патријаршија, не брзала да ја потврди Унијата. Сакајќи да се увери во постојаноста и искреноста на митрополитот Теодосиј за Унија со Римокатоличката црква бил испратен во Скопје Аугусто Бонети. Бонети требало да се сретне со митрополитот Теодосиј и да ги прецизира деталите околу стапувањето на Скопската епархија во Унија со Римокатоличката црква.

Веќе на 3 декември, Апостолскиот нунциј Аугусто Бонети се сретнал со митрополитот Теодосиј. Во разговорите коишто следувале била потврдена решеноста и искреноста на митрополи-тот Теодосиј да ја возобнови Охридската архиепископија, како Црква на македонскиот народ, а којашто ќе биде во канонско единство со Римокатоличката црква преку нејзиниот поглавар папата.

Во своето писмо до папата Лав XIII митрополитот Теодосиј, вели:

„Од свое име и од името на целата православна паства во Македонија, да не прими во крилото на Римокатоличката црква, откако ќе ја обнови стародревната Охридска архиепископија, незаконски укината од султанот Мустафа III во 1767 [...] нашата желба произлегува од историското право на македонскиот православен народ да се ослободи од јурисдикцијата на туѓинските цркви, Бугарската егзархија и цариградската патријаршија, да се обедини во својата единствена православна црква и да ги добие сите белези на народ кој има право на самостоен духовен и културно-просветен живот“26.


Но, исто така митрополитот Теодосиј поставил и услови според коишто би се пристапило кон ова единство. Условите кои што ги поставил митрополитот Теодосиј се следниве:


„1) Обнова на Охридската архиепископија која ќе биде во канонско единство со Римокатоличката црква;

2) На чело на обновената Охридска архиепископија ќе биде лично тој, Теодосиј;

3) другите луѓе од високиот клир и нискиот клир (епископи, свештеници, свештеномонаси и мирски свештеници) да бидат родум Македонци и назначувани од архиепископот, а епископите номинално потврдувани од папата;

4) границите на Архиепископијата да се поклопуваат со границите на провинцијата Македонија;

5) старите унијати од Кукушко-полјанската и Струмичката епархија да се изделат од јурисдикцијата на унијатскиот архиепископ во Цариград Нил Изворов и да се приклучат како епархии под јурисдикција на охридскиот архиепископ;

6) католичките мисионери, со исклучок на затечените во просветно-добротворните институции во Македонија, да не се мешаат во внатрешниот црковно-просветен живот во Архиепископијата27“

Заклучокот, позитивното мислење и договорот на Апостол-скиот нунциј Аугусто Бонети со митрополитот Теодосиј на 5 декември 1891, биле испратени до Конгрегацијата за пропаганда на верата во Рим. Останувало да се чека конечниот одговорот од Конгрегацијата за пропаганд

Pismo od Teodosij do Dionisij (20 juni 1891 god.) vo koe se veli: „Nie Makedoncite nemame tolku maka od Turcite kolku od Grcite, Bugarite i Srbite koi sakaat da ja rasparcat Makedonija… Egzarhijata vo Makedonija ja vrsi najmizernata zadaca, go odzema imeto na nasiot narod, jazikot…" Teodosij povikuva: „Makedonci - duhovnici, krenete se protiv Patrijarsijata i Egzarhijata i obedinete se pod zastita na Ohridskata arhiepiskopija kako vasa vistinska majka crkva" (Q. Lape, Odbrani tekstovi, Skopje, 1975)

(01-03-2010, 06:59 PM)mungos Wrote: Манифест на Привремената Влада на Македонија - 1881

23 март 1881 во Ќустендил

Македонци,

Нашата мила татковина Македонија еднаш беше една од најславните земји. Македонците ги поставија основите на уметноста на војувањето, со нивните победоносни фаланги и просветлувањето на Аристотел, го цивилизираа човештвото и Азија. А сега нашата татковина, толку славна во минатото, сега е на прагот на уништувањето, благодарение на нашите грешки и негрижа. Туѓи и сомнителни народи сакаат да ја освојат нашата татковина и да го уништат нашиот народ, кој, блескајќи со таква светлина, никогаш нема да биде уништен. Нашата мајка Македонија стана како вдовица, осамотена и напуштена од нејзините синови. Не го вее знамето што го вееше победоносната Македонска војска. Денеска е само географски поим. Како некој да се обидува да ја прикрие нејзината победоносна природа со прекривката на заборавот. Гробот и’ го ископаа натрапници кои сноват низ нашата земја и ја троват со смртоносни отрови. Тие натрапници се гробарите на нашата велика и славна татковина, тие се договараат како да ја распарчат и да ја препуштат на победничките војски на Австро-Унгарија. Ако еден јарем се замени со друг, обновувањето на Македонија ќе стане невозможно и нашиот народ ќе биде збришан. Овој момент е клучен за Македонија; ова е прашање на живот или смрт.

Вистински Македонци, верни чеда на вашата татковина!

Ќе дозволите ли вашата татковина да биде уништена? Погледнете како се гуши во ропство, како крвави од раните што околните народи и’ ги нанесоа! Погледнете ги тешките синџири во кои Султанот ја окова! Во таква беспомошна состојба, сета во солзи, нашата мила Македонија, нашата драга татковина ве вика: вие, мои верни чеда, вие наследници на Аристотел и Александар Велики, вие во чии вени тече Македонска крв, не ме оставајте да умрам, помогнете ми! Голем срам ќе биде за вас, вистински Македонци, ако останете неми сведоци на мојот погреб. Не, не, еве ги моите грозни раскрвавени рани, еве ги моите тешки пранги: скршете ги, расковете ги, зацелете ги моите рани, направете се’ што е во ваша моќ за да се напишта зборовите „Сложна и обединета Македонија“ на знамето што ќе го кренам. Откога ќе успеете победоносно, избркајте ги убијците од оваа земја кои го веат знамето на раздорот и сеат погубни идеи, делејќи ве, мои чеда, на безбројни народи, па така обединето под знамето на Македонија, како единствен народ, дигнете го високо тоа славно знаме и подгответе се еднодушно да напишете на него:

Да живее Македонскиот народ, да живее Македонија!

Тоа е гласот на нашата земја, тоа е нашата слобода - нашето народно наследство. Ако ги прогласите овие зборови, ќе бидете поздравени од слободно мислечките народи и сите благородни срца ќе побрзаат да ви се придружат и да се борат, да ви помогнат да ја добиете светата слобода, која толку векови веќе ви е одземена.

Македонци, запомнете го вашето потекло и не се одрекувајте од него!

Ќустендил 11-23 март 1881,

Верно на оригиналот Доспат 18-30 април 1881.

Претседател Васил Чомо[1]

Секретар Никола Трајков

Централната Државна Архива на Октомвриската Револуција во Москва (оддел гроф Игнатиев, Бр. 730, Опис бр 1, ед. хр. 79). Преобјавено во „Одбрани текстови за историјата на македонскиот народ, 2 дел, Скопје 1976 стр. 256-258).


Историска позадина на овој манифест: Во 1880 година, од 21 мај до 2 јуни, на планината Грамос (Гремен теке), Островско, приморскиот дел од Македонија, се одржало Национално собрание на Македонија со учество на 32 претставници од сите краеви на земјата. Собранието било свикано за ја разгледа политичката положба на земјата по Берлинскиот Конгрес и покажаната незаинтересираност на големите сили (вклучувајќи ја тука и словенска Русија) да ја присилат Османлиската држава да ја спроведе обврзувачката одредба од чл. 23 на Берлинскиот договор за давање посебен, автономен статус на Македонија, а како непосредна цел било поставено да се утврдат мерките и акциите за постигнување така поставената «националната цел». Собранието констатирало дека и по последните големи промени на Балканот, кога сите останати христијански народи се здобиле со национална слобода и државност; «Романија, Србија и Црна Гора, по силата на Берлинскиот договор од 1878 година, се здобиле потполна независност, а Бугарија, Источна Румелија и Крит, добиле граѓански права, единствено Македонија, која уште во древно време имала своја цивилизација, била лишена од секаква помош. По што Националното собрание «еднодушно решило» од владата на Османлиската држава и големите сили да бара «праведните барања на македонскиот народ да се исполнат со брзо применување на чл. 23 од Берлинскиот договор» за Македонија.

Националното собрание избрало привремена Влада на Македонија «Единство», како извршно оперативно тело што ќе ги превземе потребните акции за реализирање на «националната цел»: создавање македонска државност. За постигнувањето на тоа било решено најнапред да се бара, по легален пат, право на автономија признато од големите сили и санкционирано со меѓународниот Берлински договор од 1878 година. Во случај владата на Османлиската држава да откажела да ја исполни превземената обврска, а големите сили не ќе превземеле мерки да ја присилат на тоа, «привремената Влада на Македонија» си зела за задача да го повика македонскиот народ на оружје, под паролата: „Македонија за Македонците“, за воспоставување на древна Македонија».

Во март 1881 година привремената Влада на Македонија објавила Манифест испратен (со Протоколарното решение на Македонското национално собрание) до дипломатските претставници на големите сили.

Во Манифестот се барало признавање правото и на македонскиот народ, како историски народ со богато и славно минато кој оставил траен белег во цивилизацијата на човештвото, да ја возобнови својата државност. Привремената влада апелирала и до прогресивното јавно мислење, до сите «слободољубиви луѓе, со благородни срца», да му притекнат на помошт на македонскиот народ во неговата борба за слобода. Со Манифестот привремената Влада на Македонија повикувала, пред опасноста татковината да биде распарчена од агресивните «околни народи», «гробари на големата и славна татковина», сите народни сили да се обединат под знамето на «единствена и обединета Македонија како единствен национален симбол». Бидејќи, само со единство можело да се смета да се извојува сопствената слобода, «тоа скапо наследство на народите». И со тоа да се обезбеди спасот на татковината. Владата предупредувала на опасноста од делба на Македонија и ново ропство што трајно ќе го спречело возобновувањето на македонската држава.

Манифестот бил прогласен на 23 март 1881 во Ќустендил (денешна Бугарија). Бил испратен до сите дипломатски претставници во Битола, Солун и Цариград. Ова е еден од најважните акти донесени од Привремената Влада на Македонија. Еден од учесниците во Привремената влада на Македонија е и Леонидас Вулгаракис.

Овој манифест се спомнува од Бугарскиот патријарх Кирил во книгата: Б’лгарската екзархија в Одринско и Македонија след Освободителната војна (1877-1878), vol. 1/1, Софиа: Синодално издателство, 1969, p. 461-466, 485.

Документ?Или пак щом от ману казали значи 100% истина?

Еве уште некој документ за Гологанов..
CDIA - Sofi®. Protokol na ekzarh. pisma. ^ast V (1878-1880), Br.596, del. VIII (1. od edna izjava od Josif se zaklu~uva deka Teodosij u{te dodeka bil vo Carigrad prezel merki za nekakva samostojnost na Skopskata eparhija. Toj smetal deka preku Patrijar{ijata pobrzo }e zamine za Skopje; 2. Teodosij do`ivuval napadi od site strani ).
CDIA - Sofi®. Fond 176, Op.1, arh.ed.596, l.35-38. (Tri protesti od skopskoto gra|anstvo), (protiv izborite se zdru`ile eparhiskite privrzanici i prosvetnite rabotnici dojdeni od Bugarija. Vo sekoj grad organizirale protesti koi bile ispra}ani do egzarhot).
CDIA - Sofi®. Fond 176, Op.1, arh.ed.596, l.38-43. Karajovov do egzarhot od 31-I-1891 g., (eparhiskite privrzanici i prosvetnite rabotnici dojdeni od Bugarija vo svoite protesti go obvinuvale Teodosij za antiegzarhiska dejnost poradi koja imala uspeh srpskata propaganda).
CDIA - Sofi®. Fond 264, Op.1, arh.ed.45, l.55. M. Egzarhot do m. Teodosij, № 193 od 1-II-1891 g., (egzarhot Josif insistiral Kandilarov da ostane direktor vo gimnazijata, pa Teodosij so pismo od 1.02.1891 godina, mu prepora~al nemu "da ne mu se pi{uva ve}e za taa rabota").
CDIA - Sofi®. Fond 176, Op.1, arh.ed.596, l.1-32. M. Egzarhot do Sinodot vo Sofija, № 761 od 16-V-1891 g., (? = stanuva zbor za januari 1891 godina. Ova e prodol`enie na dokumentot (pismoto): CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.45, l.1-64. M. Egzarhot do m. Teodosij, № 243 od 15-II-1891 g.,) (1. koga Kandilarov od Solun pristignal vo Skopje, policiskite vlasti go podbrale u{te vo vagonot i go odvele kaj valijata vo Skopje. Valijata mu ka`al deka mu se zabranuva od strana na mitropolitot da ostane na u~itelska slu`ba i mu naredil za dva-tri dena da go napu{ti Skopje. Toga{ na Josifa, spored ova negovo pismo, mu stanalo jasno koj e vistinskiot gonitel na Kandilarov, poradi {to bil prinuden da go nazna~i Kandilarov za direktor na bugarskoto u~ili{te vo Serez; egzarhot Josif so pismo od 15.01.1891 godina, veli deka Kandilarov ne bil kompromitiran pred turskite vlasti i naredil negovo vra}awe. Podocna Josif za ova pi{uva: "Ne po mnogu vreme, \. Kandilarov snabden so prepisi se vratil od Solun vo Skopje; 3. so zabludi Teodosij nastojuval od Egzarhijata da izvle~e golemi sumi pari koi }e gi ~uva za izveduvawe na svoite natamo{ni planovi; 4. za upornosta na Teodosij, Josif napi{al: "So drznost, nepoznata vo duhovnata i svetskata praktika, bez kakvo bilo izvestuvawe, go vrati pismoto od 15 avgust 1891 godina, zaedno so drugite pisma, koi se odnesuvaa za u~ili{tata i pansionite i ni soop{ti deka nema da se soobrazi so niv"; 5. bidej}i Teodosij ne sakal da go primi K'n~ova vo Skopje, Josif mu se zakanil deka }e go zeme na odgovornost; 6. Josif istaknal deka Teodosij ne gi sakal pokraj sebe licata verni na Egzarhijata, zo{to se pla{el da ne gi iznesat temnite strani na negovoto delo. Toj, zatoa, i gi objavil za neva`e~ki egzarhiskite pravilnici i instrukcii. Vo pismoto od 9 avgust 1891 godina, Josif iska`al dlaboka `alost poradi takvite negovi postapki i napomenal deka Egzarhijata, dokolku ne postapuva spored egzarhiskite pravilnici vo u~ili{tata i pansionite, }e bide prinudena da go smeni od dol`nosta)
CDIA - Sofi®. Fond 176, Op.1, arh.ed.596, str.31. Egzarhot do Sinodot vo Sofija, № 761 od 16-V-1892 g., (rezimiraj}i ja prosvetnata dejnost na m. Teodosij, egzarhot Josif podocna zaklu~il: "I taka, prvata polovina od 1891/92 godina, izmina vo najnapregnati usilbi od strana na m. Teodosij da gi otstrani eden po drug najusrdnite i najiskusnite dejci na bugarskoto u~ebno delo vo Skopskata eparhija, kakva {to Egzarhijata ima tolku malku na raspolagawe).
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.36, l.193-194. Egzarhot do m. Teodosij, № 802 od 16-VI-1891 g., (Egzarhijata i bugarskata vlada prezele radikalni ~ekori protiv Teodosij. Vo po~etokot na juni 1891 godina, egzarhit Josif mu ispratil pokana da zamine za Carigrad i da dade pojasnuvawe vo vrska so negovata dejnost vo Skopje).
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.36, l.195. Egzarhot do Min. za nadv. raboti vo Sofija, № 803 od 16-VI-1891 g., (egzarhot smetal koga ]e dojde Teodosij vo Carigrad, da go ostavi za izvesno vreme tamu, dodeka ne obezbedi berat za nov mitropolit).
CDIA - Sofi®. Fond 176, Op.1, arh.ed.562, l.3, 4, 7. Egzarhot do m. Teodosij, № 497, 599, 850 od 17-IV, 16-V i 28-VI-1891 g., (egzarhot protestiral so pove}e pisma, no ne dobil odgovor. Osobeno ostri pisma upatil do Teodosij na 17 april, 16 maj i na 28 juni 1891 godina. Vo poslednoto pismo go prekoril deka treba da prekine so goneweto na gra|anite, osvedo~eni Bugari i so nivnoto zamenuvawe so somnitelni lu|e).

CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.50, l.17. M. Teodosij do egzarhot, № 824 od 10-VIII-1891 g., (Teodosij mu odgovoril na Josifa deka za Skopskata eparhija ne va`at egzarhiskite pravilnici, nitu gi priznava instrukciite na Egzarhijata po odnos na upravuvaweto vo u~ebnoto delo i pansionite. Egzarhiskite pravilnici nemale va`nost vo Skopskata eparhija, bidej}i taa si imala svoj gospodar).
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.50, l.4. Egzarhot do m. Teodosij, № 1407 od 28-XI-1891 g., (za paleweto na dokumentite so zaglavieto "B†lgarska Ekzarhi®" egzarhistite vedna{ go izvestile Josifa i toj vedna{ protestiral protiv postapkata na Тeodosij napomenuvaj}i mu deka mu e dobro poznato re{enieto na Me{ovitiot sovet pri Egzarhijata od 5 avgust 1875 godi., protokol br.152, deka site eparhii pod jurisdikcija na Egzarhijata se dol`ni da upotrebuvaat nejzini dokumenti, koi imaat nejzin pe~at. Pravej}i se deka ne e dobro informiran, egzarhot pra{uval dali Teodosij vistina pe~atel dokumenti koi nemaat vo zaglavieto "B†lgarska Ekzarhi®").



Ај доста ви се останатите др. пат инаку сега посочив само документи од Софија оти само бугарите се прават недоветни за тоа кој е митрополитот Теодосиј и што правел...
Од мене сега за сега толку намигнување


П.С. За малку ќе заборавев - за заточението
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.238, l.45-46. Egzarhot do Sinodot, № 579 od 19-IV-1902 g., (do 1901 godina, Teodosij bil vo celosna izolacija vo Dragalevskiot manastir vo blizinata na Sofija).
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.238, l.45-46. Sinodot do m. Natanailj, № 579 od 17-XII-1901 g., (i po osloboduvaweto od celosna izolacija,Teodosij ne smeel da patuva sam niz Bugarija, a i rabotel pod stroga kontrola na vladikata Natanail, bez pravo da gi re{ava eparhiskite problemi).

На 4 декември истата 1891 г. Теодосиј му напишал писмо на папата Лав ХIII, во кое го моли Светиот отец од свое и од името на целата православна паства во Македонија: „да нè прими под крилото на Римокатоличката црква, откако ќе ја обновиме стародревната Охридска архиепископија, незаконски укината од султанот Мустафа III во 1767 г.“

На сила е одведен во Цариград, каде што во јануари 1892 од страна на Егзархијата бил обвинет меѓу другото и за „создавање на народност што не постоела во историјата“. Во март 1892 г. му била одземена титулата „Скопски митрополит“. Потоа принудно бил испратен во еден софиски манастир, каде што починал во 1926 г.

CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.238, l.45. Odluka na Sinodot, Zap. 6 od 12-I-1907 g., (ne se znae zo{to Teodosij ne bil zadr`an podolgo vo Rilskiot manastir. Bil vraten vo Sofija so obrazlo`enie od Sinodot: "Se premestuva po potreba na slu`bata").
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.203, l.l.66-67: Sinodot do Ivan~ov. ^asno pismo od 27-III-1910 g., (bidej}i vo 1910 godina, Teodosij se povrzal so makedonskiot revolucioner i pratenik vo Turskiot parlament, g-n Petar Pop Arsov, vil obvinet kako podbucnuva~ na naselenieto vo Skopskata eparhija, mu bila soprena platata i naredeno da se otka`e od kandidaturata za{to }e bide li{en od episkopskiot ~in).
CDIA - Sofi®. Fond 246, Op.1, arh.ed.238, l.l.35-37: Neofit do egzarhot, Pov.pismo od 12-IX-1910 g., (Teodosij vo 1910 godina se kandidiral povtorno za skopski mitropolit. Se povrzal so Petar Pop Arsov, poradi {to mu se zakanile deka }e mu go odzemat episkopskiot ~in).

П.С. Документиве ги посочувам за оние кои навистина сакаат да дознаат нешто повеќе за Гологанов, а не за оние што мислат дека веќе знаат се за него.


Teodosij Gologanov, (1846-1926) Skopski egzarhiski mitropolit mu pisuva pismo na arhimandritot Dionisij vo Sofija:

Do Negovoto Vseprepodobie, G. Dionisij
Sofija

Skopje, 22 Juni 1891 g.

Predrag mi vo Hrista brate,

Cudna e promislata Bozja, a uste se pocudni patistata negovi. Hristos propovedase ljubov megu lugeto i za nea otide na Krst, a nie lugeto, vo imeto na taa Hristova ljubov, so negoviot najsvet simbol – Krstot, sirime megu lugeto najgolema omraza i gi potisnuvame duhovno i nacionalno ubeduvajki gi deka dobro im cinime. Taka i nasata sveta Egzarhija na celo so blazeniot Egzarh Josif I pravi sevozmozno da go ubedi kutriot makedonski narod deka mu go misli dobroto, deka se grizi za negovata segasnost i idnina i deka saka da go izvadi od temninata na nacionalnoto neosoznavanje i od nego da sozdade sveti bugari. A ne treba mnogu da te ubeduvam, premil brate vo Hrista, deka svetata nasa Egzarhija so svojata crkovna i prosvetna dejnost tuka vo Makedonija vrsi vsusnost najmizerna zadaca, mu go odzema imeto na eden narod i go zamenuva so drugo, mu go odzema majciniot jazik i go zamenuva so tug, za da obezbedi na svojata vlada i svoite bugarski corbadjii da si ja prosirat trgovijata i na tuga teritorija. A kako ova ti ke go nareces, Dragi brate, ako ne novo ropstvo, postrasno od turskoto. Turcite zemaat imoti i zivoti na rajata no ne posegnuvaat vrz negoviot duh. Tie go unistuvaat teloto, no duhot go pocituvaat. A nasata sveta Egzarhija go ubiva ova drugoto, postojanoto. Toa li e bratski i hristijanski odnos?...”
I ova ti go pisav za da ne te cudi moeto poranesno pismo vo koe ti go iznesov moeto mislenje deka nie duhovnicite po poteklo Makedonci treba da se zdruzime i da go kreneme nasiot narod da se razbudi, da gi otfrli tuginskite upravi, da gi otfrli i Patrijarsijata i Egzarhijata i da se obedini duhovno vo kriloto na Ohridskata Arhiepiskopija, negovata vistinska majka crkva. Ne e li krajno vreme da se zapre nacionalnoto dvizenje na eden ist narod samo poradi toa sto edni ja priznavaat patrijarsijata, a drugi egzarhijata, dodeka tretiot mu se poklonuva na muhamed. Ne e li krajno vreme da sopre omrazata megu brat i brat? A kako toa moze da se stori ako ne preku svoja narodna crkva, preku Ohridskata Arhiepiskopija. Jas ke bidam iskren dragi brate vo Hrista i otvoreno ke ti recam: nie Makedoncite nemame tolku maka od Turcite, otkolku od Grcite, Bugarite i Srbite, koi kako orli na mrsa se vpustija vo ovaa nasa mnogustradalna zemja i sakaat da ja rascerecat...
”Centralen drzaven istoriceskij arhiv - Sofija, 176, op. 1, arh. Ed. 595, l. 5-42”

(01-03-2010, 07:00 PM)mungos Wrote: Македонската лига е формирана во летото 1880 година .Нејизин раководител е Васил Диамандиев.Ставовите на лигата се блиски до ставовите на Привремената влада на Македонија (Единство).Македонската лига до лордот Фицморис,претседател на меѓународната комисија која го разгледувала таканаречениот Закон за Вилаети,испратила меморандум во кој се бара самоупрва за Македонијаи тоа врз основа на органскиот статус на Источна Румелија.Притоа било истаканато дека,главаторите на лигата и тројца војводи формирале привремена влада и дека располагаат со оружени сили,началници на штабовите и инструктори и дека изработиле органски устав за државно устројство на Македонија.Бидејќи ставовите биле слични Привремената влада на Македонија-Единство,Бугарската влада зазела непријателски став кон неа.

Съвсем сте ги омешали нещата Диамандиев е бил български учител в БЕСАРАБИЯ и депутат в учередителното събрание и един от основателите на Софийската библиотека ! Айде ми кажи каква е тази македонска лига ако знаеш за нея малко повече от това което си прочел в уикипедия

Първо ако искаш дискусия не публикувай 50 0000 неща едновременно ако искаш да ти отговорят... 2 недей да се занимаваш с гологанов че ще станеш за смях още по малко пък чуповски който си сменя името и е изгонен от вморо и дори няма връзка с тях...той е по-скоро за раздел странска пропаганда врз македонците

1


2


3

(01-03-2010, 07:39 PM)raspberry Wrote: Първо ако искаш дискусия не публикувай 50 0000 неща едновременно ако искаш да ти отговорят... 2 недей да се занимаваш с гологанов че ще станеш за смях още по малко пък чуповски който си сменя името и е изгонен от вморо и дори няма връзка с тях...той е по-скоро за раздел странска пропаганда врз македонците

Малина оди читај си го Божо удбашот